Een aantal commandanten achter de mislukte staatsgreep in Turkije weigerde de strijd te staken, toen duidelijk werd dat de missie geen kans van slagen had. “We gaan door tot de laatste druppel bloed,” appte een majoor in de laatste uren van de couppoging. De gesprekken zijn gelekt naar de nieuwswebsite Bellingcat.
Uit de chatsessie bleek dat de organisatie van de coup niet al te strak was. Zo moesten tijdens de couppoging onderling nog nummers worden uitgewisseld en kwamen sommige coupplegers in de file te staan. Het uitschakelen van de staatstelevisie bleek lastig en het effect ervan werd zwaar overschat, met massale protesten tot gevolg.
Het was een gesprek tussen een aantal coupplegers, voornamelijk hoge officieren van de Turkse landmacht. De chat ging over de situatie in Istanbul in de nacht van 15 op 16 juli.
Het eerste bevel van de officieren was het blokkeren van de belangrijkste toegangswegen van Istanbul. Niemand mocht de stad meer inrijden via de snelwegen E5 en E80.
Andere belangrijke doelen in de stad waren de bruggen over de Bosporus, het Taksimplein, vliegveld, het rampencoördinatiecentrum en het hoofdkwartier van de politie in Istanbul. De coupplegers wilden laten zien dat ze op deze cruciale punten de touwtjes in handen hadden.
Loyaliteitsproblemen
Het liep niet zo gesmeerd als gehoopt. Een officier vroeg al vroeg om hulp als zijn eenheid weigerde aan te sluiten bij de samenzweerders. Binnen vijf minuten volgde een bericht dat er toch geen probleem was: de soldaten gehoorzaamden alsnog hun commandant.
Het volgende obstakel was het verkeer. Twee groepen zaten vast in de vrijdagavondfile en kwamen amper vooruit. Ondertussen trok de militaire colonne de aandacht van omstanders. Ze namen foto’s van de legervoertuigen. Op basis van nummerborden werd het duidelijk dat het ging om het 2e en 66e regiment.
Uiteindelijk werden de belangrijke bruggen geblokkeerd met tanks en ook het rampencoördinatiecentrum werd bezet. Van daaruit werden uitzendingen van de staatstelevisie uitgezonden. Sabotage bleek te lastig en de groep militairen vroeg om hulp van het technische team van de landmacht.
Inmiddels was het 22.19 uur lokale tijd en wisten de officieren, die trouw zijn aan de president, dat er iets niet in de haak was. Ze belden de andere militaire leiders, maar de coupplegers namen niet op.
Het Atatürk International Airport werd succesvol ingenomen. Een kolonel meldde dat zo’n 20.000 militairen zich aangesloten hadden bij de putschisten.
De toegang van het hoofdkwartier van de oproerpolitie Bayrampasa werd versperd met een tank. De orders van hogerop was om koste wat het kost niemand eruit te laten.
Premier Erdogan sprak om 23.01 uur lokale tijd voor het eerst publiekelijk van een couppoging. De samenzweerders gaven een kwartier later een verklaring op de staatstelevisie dat het land overgenomen was om de democratie te kunnen waarborgen.
Generaals op bruiloft
Een luitenant-kolonel riep in de chat op om in te grijpen bij de Istanbul Moda Sea Club. Daar was een bruiloft gaande en “daar waren veel generaals aanwezig die opgepakt moesten worden”. Met een helikopter landden militairen op het parkeerterrein van de club. De soldaten namen de generaals gevangen en vlogen weer weg.
Hoewel de ontvoering soepel verliep, werden de eerste barsten in het plan van de coupplegers zichtbaar. De bezettingen trokken veel bekijks. Grote groepen mensen verzamelden zich bij de legervoertuigen en de sfeer werd grimmig.
Een kolonel van de samenzweerders riep om extra helikoptersteun. Hij dacht dat het zou helpen om de mensen in toom te houden.
Rond 23.30 uur lokale tijd werden de eerste schoten gelost. Een majoor schreef dat hij “geen andere keus had” dan te schieten op een politiebureau; de agenten weigerden zich over te geven.
Commerciële media buiten schot
De nieuwslezer van staatszender TRT werd om middernacht gedwongen een verklaring van de coupplegers voor te lezen. Niemand mocht zich nog op straat vertonen. De samenzweerders dachten zo de belangrijkste media in handen te hebben, maar ze maakten een inschattingsfout.
Commerciële zenders als CNN Türk bleven uitzenden. Politici riepen mensen live in de uitzending op massaal de straat op te gaan. Toen president Erdogan live op tv opriep in opstand te komen, werd de situatie dreigend voor de coupplegers. De overgelopen militairen merkten dat en begonnen te schieten.
“We hebben er vier doodgeschoten,” schreef een majoor in de groepschat. “Alles is in orde.” De officier gaf zijn mannen het bevel niet te aarzelen en gelijk het vuur te openen. Even later viel te lezen dat er zeker tien doden waren gevallen.
Op meerdere plekken in de stad braken gevechten uit. Burgers en politie namen het samen op tegen de overgelopen soldaten. Er vielen tientallen doden. Een voor een werden de stellingen van de coupplegers ingenomen.
De situatie bij de Bosporus-bruggen werd onhoudbaar. Een majoor vroeg of het mogelijk was daar een luchtaanval uit te voeren. Om onduidelijke redenen trokken de straaljagers zich terug. Wederom een grote klap voor de coupplegers.
‘Zullen we ontsnappen?’
“We stoppen ermee,” schreef de majoor, nadat het duidelijk was dat de coup was mislukt. “Zullen we ontsnappen?,” vroeg een kolonel. “Die keuze is aan u, commandant. Wij hebben de stellingen verlaten,” was het antwoord. “Wis de berichten als u wilt, ik sluit de groep.”
Vervolgens verliet iedereen de chatgroep. De staatsgreep mislukte ook in de hoofdstad Ankara en kostte bij elkaar honderden mensen het leven. De coupplegers werden in de loop van de ochtend gearresteerd. Een aantal soldaten werd afgetakeld door de woedende menigte als wraak voor hun couppoging.
Nos
Bewerkt door: redactie