Sinds woensdag telt Venezuela twee presidenten. Nicolás Maduro, de socialistische autocraat die zijn land aan de bedelstaf bracht maar nog steun geniet van zijn leger, Rusland, China en een handvol linkse latinoleiders. En de zelfverklaarde ‘interim-president’ Juan Guaidó, de parlementsvoorzitter die steun kreeg van de VS, Canada en een dozijn rechtse Latijns-Amerikaanse landen. Welke scenario’s zijn er nu denkbaar?
Impasse houdt voorlopig aan
Guiadó geniet weliswaar steun in het Westen, maar Maduro houdt controle over leger en politie. De oppositie wil dit weekeinde weer de straat opgaan. Dan is het interessant wat de ordetroepen gaan doen. Knuppelen ze het protest neer? Of vallen ze voor Guaidó’s aanbod van amnestie?
Bemiddeling of verkiezingen
Een deel van de wereld koos nog niet tussen Guaidó of Maduro. Mexico bijvoorbeeld, dat aanstuurt op dialoog tussen regering en oppositie, al leverden eerdere gesprekken niks op. Ook de EU koos nog geen partij, maar eist wel nieuwe, eerlijke verkiezingen. De vorige stembusgang was gemanipuleerd: reden dat een deel van de wereld Maduro niet meer erkent.
Meer Amerikaanse sancties
Maduro is te raken via de oliesector. Veel van de 1,2 miljoen vaten olie die het land dagelijks oppompt, worden geraffineerd in de VS. Washington wil de opbrengsten hieruit omleiden naar de regering-Guaidó. Dit zou Maduro pijn doen. Maar hij kan ook terugslaan door de export stil te leggen: dat zouden Amerikanen merken aan de benzinepomp. In dit steekspel wordt het spannend rond de Amerikaanse diplomaten in Caracas. Van Maduro moeten zij zaterdag vertrokken zijn. De VS willen dat bevel negeren en hun ambassade openhouden.
Militaire coup tegen Maduro
Zoals in heel het land wordt ook binnen het leger gemord. Hoge officieren breken met het regime door in ballingschap te gaan. Er deserteerden duizenden lagere militairen. Een teken dat de honger en hyperinflatie ook al in de kazernes heersen.
De legerleiding zwoer deze week trouw aan Maduro als opperbevelhebber. In de kleptocratie die Venezuela is, kan de militaire top zich verrijken via staatsbedrijven, grondstoffensmokkel en drugshandel. Als militairen al hun geduld met Maduro verliezen, zullen ze aansturen op een leider die hun belangen niet in gevaar brengt. Dit zou resulteren in een hoogstens cosmetisch herstel van de democratie: zo ziet ‘verandering’ er wel vaker uit in militaire dictaturen.
Buitenlandse interventie
De Amerikaanse president Trump stelde deze week dat „alle opties op tafel liggen”, maar militair ingrijpen in Venezuela ligt niet erg voor de hand. De regio is hier na anderhalve eeuw Amerikaanse inmenging huiverig voor. Ook is Venezuela twaalf keer groter dan Panama, het laatste Latijns-Amerikaanse land dat de VS (eind 1989) binnenvielen. Irak en Libië leren ook dat een machtsvacuüm creëren zonder plan-B kan leiden tot grotere chaos. Venezuela kampt nu al met geweld van gewapende, criminele groepen.
Tegelijkertijd is met het aantreden van twee nieuwe uiterst-rechtse presidenten – Duque in Colombia en Bolsonaro in Brazilië – een pro-Amerikaanse as ontstaan op het continent. Beide buurlanden worstelen met de vluchtelingenstroom uit Venezuela en hun leiders sluiten, net als Trump, militaire opties niet volledig uit.
NRC