Het Braziliaanse Hooggerechtshof heeft donderdag een wet, die bepaalde dat veroordeelde criminelen verplicht de gevangenis in moesten gaan na het verliezen van hun eerste hoger beroep, vernietigd. Deze politiek geladen uitspraak kan leiden tot de vrijlating van de voormalige linkse president Luiz Inacio Lula da Silva.
De herinterpretatie van het Braziliaanse Wetboek van strafrecht, waardoor veroordeelden hun beroepsmogelijkheden kunnen uitputten voordat ze werden opgesloten, zou in het voordeel kunnen zijn van tientallen spraakmakende gevangenen, waaronder Lula, die vorig jaar gevangen zat wegens corruptie.
De 74-jarige linkse leider, die president was tussen 2003 en 2010, was favoriet om de verkiezingen van 2018 te winnen, maar zijn gevangenschap verhinderde hem om mee te kunnen doen aan de presidentsverkiezingen.
Bijna 5.000 veroordeelden zouden mogelijk in vrijheid kunnen worden gesteld na deze uitspraak van het Braziliaanse Hooggerechtshof, die door de minister van Justitie van het land is bekritiseerd.
Met een 6-5 stemmen vernietigde de rechtbank een drie jaar oude regel die bijdroeg aan het succes van het grootste corruptieonderzoek in Brazilië, de zogenaamde Car Wash-operatie die tientallen bedrijfsleiders en politici in de gevangenis zette voor steekpenningen en smeergeld.
Het vooruitzicht om onmiddellijk gevangenisstraf uit te zitten na het verlies van een eerste hoger beroep, moedigde verdachten aan om deals te sluiten met officieren van justitie, en verstrekte hen informatie die hielp bij het ontrafelen van het grootste corruptieschema in de geschiedenis van Brazilië.
De aanklager in de “Car Wash-zaak” zei dat de uitspraak hun werk moeilijker zou maken en straffeloosheid zou bevorderen vanwege de ‘buitensporige’ beroepsprocedures in Brazilië. Ze zeiden in een verklaring dat de beslissing van de rechtbank niet synchroon liep met een land dat een einde wil maken aan corruptie.
De advocaten van Lula zeiden dat ze zijn onmiddellijke vrijlating zouden vragen bij de lagere rechtbank die hem veroordeelde. Hij kreeg in 2018 een gevangenisstraf van acht jaar en tien maanden nadat hij schuldig was bevonden aan het aannemen van steekpenningen van ingenieursbureaus in ruil voor overheidscontracten.
Gepolariseerd land
Lula, de eerste president van de arbeidersklasse, was aan het einde van zijn ambtstermijn razend populair dankzij zijn sociaal beleid dat miljoenen mensen uit de armoede heeft gehaald, maar zijn critici zeggen dat hij het land heeft geruïneerd door corruptie te laten floreren.
Zijn vrijlating zou de spanningen verhogen in een gepolariseerde natie die vorig jaar de extreemrechtse president Jair Bolsonaro verkoos.
Als en wanneer hij wordt vrijgelaten, zou Lula vrij kunnen zijn in de politiek, maar zou hij volgens de Braziliaanse Clean Record-wet niet in aanmerking komen om acht jaar na zijn eerste veroordeling in juni 2017, aan een verkiezing deel te kunnen nemen.
“Lula is niet verkiesbaar, maar dat is niet nodig voor hem om centraal te staan,” zei politiek analist Alberto Almeida. “Hij kan meer politici uit het centrum halen en eindigen als dealmaker voor de kandidaat van zijn partij bij de presidentsverkiezingen van 2022.”
Zijn Arbeiderspartij is blij met de beslissing van de rechtbank. Zijn leider, Gleisi Hoffmann, noemde het ‘een zeer belangrijke stap om de democratie en de grondwet te versterken in een tijd dat ze worden bedreigd door een extreemrechtse regering’.
Sergio Moro, de rechter van de “Car Wash-processen” die Lula heeft veroordeeld en nu minister van Justitie is in de regering van Bolsonaro, waarschuwde voor de beslissing van de rechtbank dat het vernietigen van de regel een grote tegenvaller zou zijn voor de strijd tegen corruptie.
Volgens de Nationale Raad van Justitie zouden ongeveer 4.895 veroordeelden mogelijk vrij kunnen komen door de uitspraak van het Braziliaanse Hooggerechtshof.