De kogel lijkt door de kerk. Als het aan het Russische parlement ligt, kan Vladimir Poetin niet tot 2024, maar tot minimaal 2036 president blijven van Rusland. Hoe? Door zijn reeds gelopen termijnen eenvoudigweg te ‘resetten’. Dat verrassende voorstel werd dinsdagmiddag door de Doema eerst gelanceerd en vervolgens omarmd. Met de actie, die alles weg heeft van een staatsgreep door de zittende macht, lijkt een voorlopig einde te komen aan de maandenlange speculaties over Poetins toekomst, en die van de Russische bevolking.
Voorafgaand aan een stemming over een reeks al geplande en vergaande grondwetswijzigingen, deed Doemalid Valentina Teresjkova, voormalig astronaut en fervent Poetin-aanhanger, plotseling een voorstel om het maximum aantal presidentiële termijnen af te schaffen en zo de herverkiezing van Poetin mogelijk te maken. “Laten we eerlijk en open naar de zaak kijken. Waarom zouden we draaien en moeilijk doen, kunstmatige constructies bedenken? Of: we kunnen de beperking van de termijnen helemaal afschaffen”, aldus de 83-jarige Teresjkova, in 1963 de eerste vrouw in de ruimte, in een enigszins chaotische speech.
De invloedrijke Doema-voorzitter Vjatsjeslav Volodin zei daarop eerst de president te willen raadplegen over het voorstel. Vervolgens verscheen de president zelf voor een toespraak in het parlement. Hij verklaarde eigenlijk tegen het voorstel te zijn, tenzij het Constitutionele Hof beslist dat een annulering van de presidentiële termijnen niet in strijd is met de grondwet.
In zijn speech zei de Russische president dat de ‘reset’ zou betekenen dat “restricties voor iedere persoon en iedere burger, inclusief die voor de huidige president, worden afgeschaft om hun toe te staan deel te nemen in toekomstige verkiezingen, die uiteraard open en competitief zullen zijn”. Een ander voorstel om de parlementaire verkiezingen van komend najaar te vervroegen, verwierp hij.
In de daaropvolgende stemming, stemden 380 parlementariërs voor de wijzigingen en 44 tegen. Gennadi Zjoeganov, de leider van de communistische partij KPRF, verklaarde op Twitter dat zijn fractie tegen het voorstel had gestemd.
Na toestemming van het Constitutionele Hof staat op 22 april nog een referendum gepland. Daarin kunnen Russen stemmen over het pakket grondwetswijzigingen dat dinsdag werd afgehamerd. Indien het voorstel doorgang vindt, kan de 67-jarige president, nu in zijn vierde termijn, nog vele jaren aan de macht blijven.
Grondwettelijke goocheltruc
De grondwettelijke goocheltruc lijkt het voorlopige sluitstuk van de in januari ingezette, ingrijpende verbouwing van het Russische staatsbestel. Die mondde half januari uit in het vertrek van de voltallige regering, waarbij enkele langzittende vertrouwelingen van de president tot hun eigen verbazing moesten opstappen. Onder hen premier Dmitri Medvedev, Poetins trouwe slippendrager, die moest plaatsmaken voor de onbekende baas van de Russische belastingdienst, Michail Misjoestin.
Na die verregaande personele wijzigingen werd half januari een ‘constitutionele werkgroep’ – met daarin vooral bekende Russen en slechts een handjevol juristen – in het leven geroepen. In razend tempo keurden zij tientallen grondwetswijzingen goed die nog geen week later met een overweldigende meerderheid werden afgehamerd in het parlement.
De afgelopen weken leek Poetin nog te overwegen om het presidentschap over te dragen en zelf de overstap te maken naar een nieuw te creëren ‘staatsraad’ met verregaande bevoegdheden. Daarvan zag hij echter af, naar eigen zeggen omdat het een “destructieve stap” zou zijn voor Rusland.
Ook zonder Teresjkova’s opzienbarende voorstel hield het pakket grondwetswijzigingen van dinsdag de gemoederen in Rusland bezig. Onder andere vanwege ongebruikelijke vermeldingen in de nieuwe grondwet van ‘het Russische geloof in God’, van het ‘traditionele huwelijk’ tussen man en vrouw en van een verbod op het ‘weggeven van grondgebied’. Volgens critici zijn die populistische amendementen niet zozeer bedoeld om door de staat bepaalde ‘Russische waarden’ in de grondwet te verankeren, als wel om de aandacht van de grote staatsrechtelijke veranderingen af te leiden en Russen naar de stembus te lokken.
NRC