De Beweging naar Socialisme (MAS) van ex-president Evo Morales heeft opnieuw de verkiezingen gewonnen in Bolivia. Ruim 52 procent van de Bolivianen stemde voor MAS-kandidaat Luis Arce. Dit blijkt uit de eerste voorlopige stemuitslag die zondag om middernacht (lokale tijd), zeven uur na het sluiten van de stemlokalen, bekend werd.
Na bijna een jaar van afwezigheid keert de MAS terug aan de macht in Bolivia. Op 10 november vorig jaar vluchtte president Evo Morales naar het buitenland, nadat het leger hem de dwingende suggestie deed om te vertrekken. Drie weken eerder had Morales nipt voor de vierde maal de verkiezingen gewonnen, maar na vermoedens van fraude gingen rechtse Bolivianen de straat op. Toen na weken van protest de politie en het leger zich van de president afkeerden, stapte hij op.
Vacuüm
In het vacuüm dat de socialist achterliet, trad een rechtse interimregering aan die meteen met stevige repressie reageerde op de protesten van MAS-aanhangers. In de weken na Morales’ vertrek kwamen tientallen mensen om in clashes met het leger en de politie.
In het jaar daarop liepen de spanningen verder op. Interim-president Jeanine Añez beweerde bij haar aantreden slechts waar te nemen tot de volgende verkiezingen, maar kondigde kort daarop aan zich toch kandidaat te stellen. Vervolgens stelde ze de nieuwe verkiezingen meermaals uit vanwege de coronapandemie.
Na nieuwe protesten in augustus, waarbij arbeidersbewegingen grote delen van het land platlegden met wegblokkades, werd de nieuwe verkiezingsdatum verankerd in een wet. Ook de MAS, die nog altijd de meerderheid bezat in het Boliviaanse parlement, stemde hiermee in. Op zondag 18 oktober ging een recordaantal Bolivianen na een jaar opnieuw naar de stembus.
Velen deden dat om een terugkeer van de MAS te voorkomen, nog meer anderen stemden juist om de MAS een nieuwe kans te geven en ‘rechts’ uit het presidentieel paleis te verdrijven.
Marges
De officiële uitslag laat nog enkele dagen op zich wachten en kan iets afwijken van de voorlopige cijfers, maar de marges waarmee de MAS haar tegenstanders heeft verslagen laten geen twijfel over de winst van Arce. Tussen de socialistische presidentskandidaat en zijn belangrijkste rivaal gaapt een gat van ruim 20 procentpunt. Centrum-kandidaat Carlos Mesa behaalde iets meer dan 31 procent van de stemmen. De nummer drie, de rechtse Luis Fernando Camacho, kreeg 14 procent van de Bolivianen achter zich.
Nog voordat de Boliviaanse televisie de cijfers bekendmaakte, claimde ex-president Evo Morales vanuit zijn ballingschap in Argentinië al de overwinning voor zijn partij. In de zeer bescheiden overwinningsspeech van de nieuwe MAS-voorman Luis ‘Lucho’ Arce kwam de naam Evo echter niet één keer voor.
“We hebben de democratie en de hoop hersteld”, zei Arce. Vervolgens beloofde hij een ‘regering van nationale eenheid’ te zullen bouwen, een regering ‘zonder haat’. En stelde hij dat zijn partij ‘van haar fouten heeft geleerd’.
Dubbele knauw
De nieuwe president wacht een immense opdracht. Bolivia heeft het afgelopen jaar een dubbele knauw te verduren gekregen, van een improviserende interim-regering die fout op fout stapelde en een epidemie die hard toesloeg en tot nog toe aan ruim achtduizend Bolivianen het leven kostte. De Boliviaanse economie maakte in 2020 een duikvlucht, werkloosheid en armoede namen toe.
Mogelijk de grootste opgave voor Arce is een brug te slaan naar bijna de helft van de Bolivianen die vooral tégen de MAS stemden. De rellen tegen Morales braken in oktober vorig jaar uit nadat vermoedens van fraude ontstonden rond zijn derde herverkiezing. De huidige uitslag voor Arce, die Morales zelfs nog zo’n 5 procentpunt voorbijstreeft, suggereert dat de vermoedens van een jaar geleden ongegrond waren. Maar de twee verkiezingen en het gespannen jaar ertussen tonen ook hoezeer de weerstand tegen de MAS is gegroeid.
Een groot deel van de Bolivianen hunkerde na bijna veertien jaar Morales naar verandering. Vooral in het rechtse bolwerk Santa Cruz werd de socialist gezien als een dictator. Zij keken in afgrijzen toe hoe de president toenadering zocht tot omstreden marxistische leiders als de Venezolaan Maduro en de Nicaraguaan Ortega. Onder Morales’ socialisme zou ook Bolivia een Venezuela kunnen worden, vreesden de rijkere Bolivianen.
Regenboogvlag
Tegelijkertijd borrelden de afgelopen jaren raciale spanningen naar de oppervlakte. De inheemse Morales plaatste de geblokte regenboogvlag, de whipala, op een sokkel naast de Boliviaanse driekleur en doopte Bolivia om van republiek naar ‘plurinationale staat’. De president betekende veel voor de emancipatie van inheemse Bolivianen, die eeuwenlang in een ondergeschikte positie hadden verkeerd. Andere ‘wittere’ Bolivianen voelden zich miskend onder zijn bewind.
Arce, die minister van economische zaken was onder Morales, lijkt te hebben begrepen dat zijn voorganger zowel enorm geliefd als zeer gehaat wordt. In de campagne hield hij meermaals bewust afstand van de vanuit Argentinië twitterende ex-president. Zo ging hij bijvoorbeeld niet in op de bewering van Morales dat die na een MAS-overwinning ‘de volgende dag’ terug zou zijn in Bolivia. Ook in zijn speech zondagavond liet Arce niets van revanchisme op de rechtse oppositie doorschemeren.
De nieuwe president zal alle zeilen bij moeten zetten om, zoals hij beloofde, president voor heel Bolivia te zijn. Zijn regering zal vanaf dag één op felle protesten stuiten. De mogelijk dwingende aanwezigheid van de oude leider, wiens naam synoniem is met de MAS, maakt de klus er niet makkelijker op. Morales stelde vanuit zijn ballingschap terug te willen keren als adviseur langs de zijlijn en mentor van nieuw talent. De vraag is of hij in staat is zich in die rol te schikken – een jaar geleden hoopte hij nog Bolivia te kunnen leiden tot 2025.
VK.nl