Hoogleraren, experts en verslaggevers vallen over elkaar heen om de situatie na de door Joe Biden gewonnen presidentsverkiezingen te duiden: gaat Donald Trump zijn verlies uiteindelijk erkennen? Wordt hij op 20 januari uit het Witte Huis gestuurd? Of hebben de Republikeinen een slinks plan om de verkiezingsuitslag te saboteren en Trump (minimaal) een tweede termijn te geven. Die vragen zijn niet met in beton gegoten argumenten te beantwoorden.
“Trump is zeker op de hoogte dat de overwinning voor hem uit het zicht is”, twitterde Peter Alexander, Witte Huis-verslaggever van NBC donderdag. “Maar hij vindt dat de 72 miljoen Amerikanen die op hem hebben gestemd een gevecht verdienen. Dus hij gaat de strijd aan als een soort ’theater’ voor die mensen.”
Amerika probeert sinds afgelopen zaterdag, toen duidelijk werd dat Biden de verkiezingen ging winnen, te raden wat Trump nu gaat doen. De Republikeinse president weigert te erkennen dat hij heeft verloren en twittert sindsdien vooral in hoofdletters over allerlei vermeende misstanden tijdens de verkiezingen. Andere Republikeinen nemen dit over. Er zit een rode draad in hun verhaal: het gebrek aan fundamenteel bewijs dat er doorslaggevend met de verkiezingen is geknoeid.
“De mens is op een geweldige manier in staat om dingen te verzinnen die niet waar zijn over verkiezingen”, zegt Frank LaRose tegen de New York Times. LaRose is overheidsbekleder voor de Republikeinse partij en was in de door Trump gewonnen staat Ohio verantwoordelijk voor de verkiezingen. Hij deed mee aan een rondgang van de krant door het hele land, waaruit verder bleek dat er van misstanden echt geen sprake is. “Maar de complottheorieën en geruchten gaan ongebreideld in de rondte. Dat soort mythes komen op de een of andere manier voort uit verkiezingen.”
Het is de vraag hoe ver de Republikeinen willen gaan
De legitimiteit van de verkiezingen wordt dus succesvol ondermijnd door Trump zelf en een aantal van zijn partijgenoten, zonder dat de uitslag daar tot dusver onder te lijden heeft. Wat is dan het doel?
Vox-correspondent Andrew Prokop zette het donkerste scenario uiteen. Het hangt vooral af van Republikeinse functionarissen of door hen geïnstalleerde rechters die ernstig van de normale gang van zaken afwijken om Trump verder te helpen. Het uiteindelijke doel kan zijn om de ‘kiesmannen’ waar de stemmer eigenlijk voor hebben gekozen, niet op Biden te laten stemmen, maar op Trump.
Een ander doel kan zijn om de uitslag van de verkiezingen tot aan het congres te laten komen, wat de kans van een overwinning van Trump groter maakt, of bij het hooggerechtshof, dat inmiddels ook door conservatieve rechters wordt gedomineerd. Het is simpelweg de vraag hoe diep de Republikeinen het gaspedaal richting een machtsgreep willen intrappen. En of ze dat dan wel lukt.
Maar, zoals hoogleraar recht en politieke wetenschappen Richard Hasen schrijft voor The Atlantic, “er zijn wel wat hele donkere mogelijkheden, maar ze zijn stuk voor stuk onwaarschijnlijk. Dat weten de Republikeinen ook, dus misschien doen ze Trump gewoon een plezier door hem voor te houden dat hij nog kan winnen.” The Washington Post schrijft dat het Witte Huis volgens ingewijden helemaal geen strategie heeft om de verkiezingen nog om te draaien.
Zijn aanhang blijft zo boos
Een andere lezing is dat Trump de twijfel in stand houdt uit eigenbelang. “Door zijn verlies niet te erkennen, blijft hij in de spotlights. Daar kan hij politiek en financieel winst uit halen”, schrijft The Economist. “Hij ondermijnt zo ook de legitimiteit van Biden, en voorkomt dat er samenwerking komt in het congres. Bovendien blijft zijn aanhang zo boos.” Dat laatste klopt zeker. Uit onderzoeken blijkt dat 70 procent van de Republikeinen de uitslag van de verkiezingen niet vertrouwt.
Hoewel het donkere scenario van een Republikeinse machtsgreep dus niet heel waarschijnlijk is, gingen alle alarmbellen deze week af omdat in het Pentagon meerdere Trump-loyalisten op belangrijke plekken werden gestationeerd. Defensieminister Mark Esper werd door de president ontslagen, per tweet. De vrees bestaat dat Trump de Amerikaanse strijdkrachten nu kan inzetten voor een machtsgreep. Maar die strijdkrachten zijn niet in te zetten voor politieke doeleinden, benadrukte stafchef Mark Milley woensdag nog maar eens.
“We leggen geen eed af voor een tiran of dictator of welk individu dan ook, we leggen een eed af voor de grondwet”, zei de Generaal tegenover AP. Er zijn bovendien geen aanwijzingen dat de Trump-loyalisten, onder wie de vervangend defensieminister Christopher Miller, veel kunnen uithalen.
Waarom Trump dan wel ‘zijn’ mensen in het Pentagon heeft gestald, is onduidelijk. Vermoedelijk is het doel om zo veel mogelijk Amerikaanse troepen voor Kerst uit Afghanistan te halen. Een belofte die Trump graag wil inlossen.
Het vertrouwen in de overheid roest verder weg
Los van alle analyses over een mogelijke machtsgreep door Trump, verschenen donderdag ook berichten dat hij een eigen mediakanaal wil beginnen om Fox News aan te vallen, en dat hij tegen vrienden zou hebben gezegd dat hij in 2024 weer een gooi wil doen naar het presidentschap. Het zijn indicatoren dat er voor nu simpelweg sprake is van uitstel van executie.
Trump moet uiteindelijk ruimte maken voor Joe Biden, die normaal gesproken wordt geïnaugureerd op 20 januari. Om dat te accepteren, moet de zittende president door zijn partij terug in de realiteit worden gebracht. “Hoe langer ze daarmee wachten”, schrijft The Economist, “des te meer vervagen de normale normen voor medewerking met een machtsovername en de transitie naar een nieuwe regering. En daarmee roest het vertrouwen in de overheid verder weg.”
NU.nl