Het Hof van Justitie (Hof) heeft onlangs uitleg gegeven over het uitgesproken vonnis dat de heren Raymond Sapoen en Diepakkoemar Chitan rechtsgeldig teruggeroepen zijn, maar toch niet teruggeroepen zijn. Dat het Hof nadere uitleg geeft aan een vonnis, is nog nooit eerder gebeurd. Dat het Hof de behoefte heeft gehad een nadere uitleg te geven aan haar vonnis, geeft ook aan dat het vonnis voor velerlei interpretaties vatbaar was. Het was āvleesch noch vischā.
Het is ons bekend dat het zeer ongepast is om het Hof te bespreken. Nu het Hof gemeend heeft nadere uitleg te geven aan haar vonnis (hetgeen ook zeer ongebruikelijk is), heeft het Hof daarmee de weg vrijgemaakt haar te bespreken in deze kwestie.
De rechterlijke macht is een staatsmacht die juist zou moeten bijdragen aan het vertrouwen van de burger in de rechtstaat en democratie als geheel. Juist omdat die staatsmacht belangeloos (onafhankelijk en onpartijdig) opereert, consistentie en bescherming beoogt, partijen uitgebreid hoort en gemotiveerde controleerbare uitspraken doet, zou je mogen verwachten dat zij geen uitleg (uitspraken) geeft die discutabel zijn en voor verschillende interpretaties vatbaar zijn.
De uitleg van de waarnemend president van het Hof laat zien dat de hoogste rechter steeds te maken heeft met principiƫle zaken die aanliggen tegen een scheidslijn tussen rechtsprekende en wetgevende bevoegdheden. Zaken waarin het Hof rechtsvormende (uitleg) uitspraken doet, hebben grote maatschappelijke gevolgen. Deze uitspraak en/of uitleg is hoe dan ook van groot belang geworden voor de rechtsontwikkeling in ons land.
Het Hof geeft nu een beperkte interpretatie aan haar eigen vonnis
Het Hof zegt dat uitspraken pas rechtsgevolgen hebben nadat het vonnis is betekend (overhandigd) aan degene tegen wie het vonnis is gericht. Eigenlijk zegt het Hof hier het volgende: Stel je betaalt plotseling geen huur, omdat je niet eens bent met enkele zaken in de woning. De verhuurder daagt jou voor de rechter en de rechter zegt na twee jaar dat de verhuurder wel terecht gevorderd had dat jij de huur moest betalen. Op basis van de uitleg van het Hof zou je dan pas na de uitspraak van de rechter de huur moeten betalen, want de vordering van de verhuurder heeft pas dan rechtsgevolgen. De verhuurder mag fluiten naar die twee jaren huur, want de uitspraak van de rechter is pas na twee jaar gewezen.
Vonnissen hebben inderdaad rechtsgevolgen na de datum van uitspraak. Tot dusver heeft het Hof gelijk, maar het Hof geeft een onjuiste betekenis aan dit rechtsgevolg. Een vonnis heeft als rechtsgevolg dat na datum van uitspraak een gewenste rechtstoestand van het verleden achteraf wordt bevestigd. Iets van het verleden wordt bevestigd en gerepareerd naar de toestand zoals die in het verleden zou moeten zijn. Immers, de rechtstoestand van het verleden is de aanleiding tot het vonnis. Dit vertelt het Hof niet.
In het voorbeeld van de huurder/verhuurder is een vonnis een bevestiging dat de huurder de huur had moeten betalen. In tegenstelling tot dit, zou in de lijn der uitleg van het Hof het vonnis een bevestiging zijn dat de huurder de huur zou moeten betalen, maar dan pas na de datum van uitspraak.
Artikel 68 lid 1 sub c van de Grondwet zegt letterlijk het volgende: āHet lidmaatschap van De Nationale AssemblĆ©e eindigt door: terugroeping van het lidā¦.ā.
Het is ons niet duidelijk wat het Hof niet begrijpt in dit artikel en waarom het Hof er een eigen interpretatie aan geeft. Als dit bewijs niet voldoende is, dan het volgende.
In artikel 4 lid 3 van de oude Terugroepwet staat letterlijk: āHet eindigen van het lidmaatschap van de betrokken volksvertegenwoordigerā¦..is een feit bij de betekening van het deurwaardersexplootā¦.ā.
Op 22 december 2015 is het deurwaardersexploot betekend (overhandigd), dus op die datum was de terugroeping automatisch een feit, ongeacht of er nou wel of geen opvolging plaatsvindt. Het staat letterlijk en duidelijk in de wet wanneer de terugroeping een feit is en kan niet anders uitgelegd worden. Desondanks ziet het Hof kans om dit anders uit te leggen.
Het Hof zegt in haar uitleg dat de terugroeping pas een feit is nadat de opvolgers toegelaten zijn tot De Nationale Assemblee (DNA). In de uitleg staat letterlijk het volgende: āDit impliceert geenszins dat zij die hoedanigheid niet bezitten. De formalisering om hen uit die hoedanigheid te halen moet nog plaatsvinden aan de hand van de genoemde regelgeving door de daartoe aangewezen institutenā. Het Hof bedoelt hier dat indien de terugroeping betekend is, dit nog niet tot gevolg heeft dat de terugroeping een feit is. Er moet nog voor opvolging gezorgd worden, dan pas is de terugroeping een feit. Leest u de vorige alinea weer, waaruit af te leiden is dat deze interpretatie van het Hof in strijd is met de wet (artikel 4 lid 3 van de oude Terugroepwet).
Het komt erop neer dat het Hof zegt: āJe bent zwanger, maar wij kunnen pas van zwangerschap spreken, als je officieel getrouwd bentā. Anders gezegd, je bent zwanger, maar wij kunnen niet van zwangerschap spreken zolang je niet officieel getrouwd bent. In deze lijn redeneert het Hof.
De reden die het Hof geeft aan deze interpretatie, is dat er geen leegte (geen vacuĆ¼m) mag ontstaan na terugroeping, ook indien instituten in strijd met de wet gehandeld hebben en niet voor opvolging gezorgd hebben. Deze interpretatie vindt geen steun in de wet.
De wetgever heeft in de oude Terugroepwet bepaald dat binnen 14 dagen nadat het Centraal Hoofdstembureau (CHS) officieel kennis heeft genomen van de terugroeping, dit orgaan bijeen dient te komen. Tijdens die bijeenkomst dient besloten te worden wie de opvolgers worden. In deze wetsbepaling ziet het Hof steun voor haar interpretatie dat er geen vacuĆ¼m mag ontstaan. Het is juist andersom.
Er mag juist wel een vacuĆ¼m ontstaan, maar dan gedurende een maximaal aantal dagen. Gedurende deze dagen kan DNA gewoon functioneren, ondanks een vacuĆ¼m/leegte; dus zonder dat de nieuwe leden benoemd zijn. Binnen 14 dagen moet het CHS bepalen wie de opvolgers worden. Daarna moet DNA binnen 30 dagen bijeenkomen om de opvolgers te benoemen. Dus er is in totaal 44 dagen als overgangsperiode bepaald, waarbinnen DNA zonder 51 leden mag functioneren (met vacuĆ¼m).
Binnen deze 44 dagen is het geoorloofd dat er een vacuĆ¼m ontstaat. Een vacuĆ¼m langer dan 44 dagen is niet toegestaan. Indien na 44 dagen zo een vacuĆ¼m ontstaat, is het niet aan het Hof om zo een vacuĆ¼m ongedaan te maken of op te vullen middels interpretatie. Die bevoegdheid heeft het Hof simpelweg niet. Het Hof dient de zo een vacuĆ¼m (na 44 dagen) juist af te keuren en niet goed te praten middels een kromme interpretatie. In onze vorige column hebben wij uitgebreid geschreven over de overgangsperiode, de periode binnen welke een vacuĆ¼m wel toegestaan is.
Stel je voor dat een DNA-lid komt te overlijden, maar de opvolger na een jaar nog steeds niet benoemd is. Volgens redenering van het Hof is het overleden lid nog steeds DNA-lid, ook na zijn begrafenis. Volgens de redenering van het Hof eindigt het lidmaatschap van het inmiddels begraven DNA-lid pas na benoeming van de opvolger.
In artikel 137 van de Kiesregeling staat dat de voorzitter van het hoofdstembureau het CHS onmiddellijk in kennis moet stellen van een terugroeping of overlijden. Er is sprake van een onmiddellijkheidsbeginsel, er moet direct gehandeld worden. Hiermee beoogt de wetgever dat het vacuĆ¼m absoluut niet lang mag duren. Volgens het Hof daarentegen, mag het vacuĆ¼m net zo lang duren totdat in de opvolging is voorzien. Deze interpretatie is in strijd met de wet.
Vermeldenswaard is dat het Hof zelf ook een vacuĆ¼m creĆ«ert door pas na vijf jaar een uitspraak te doen in zo een maatschappelijk brandend vraagstuk.
Het CHS heeft een risico genomen om in strijd met de wet een eigen oordeel te hebben over de terugroeping. Door niet te zorgen voor opvolging, heeft het CHS geen consequenties verbonden aan de rechtsgeldige terugroeping die een feit was. Het Hof lijkt dit gedrag te belonen, door te stellen dat er geen gevolgen verbonden worden aan het feit dat het CHS zich niet gehouden heeft aan de wet. Tegen dergelijke onbegrensde politici als bij het CHS, hebben wij checks and balances en rechters. Het Hof heeft als hoogste rechter geschopt tegen deze checks and balances.
Het Hof schept een bizar verwerpelijk precedent hier.
Sunil Sookhlall & Kries Mahabier