Het gewicht van het wapen van radio, televisie en sociale media in de verkiezingsstrijd is zeer groot. In ons land zien wij reeds geruime tijd dat de zittende regering gebruik en misbruik maakt van de regeringsmedia. Op staatskosten en op staatszenders worden dagelijks en elk uur op de dag op verschillende zenders verkiezingspropaganda voor de zittende regering gemaakt.
In Nederland gaat het anders eraan toe. De regering geeft aan alle aan de stembusstrijd deelnemende partijen van regeringswege zendtijd. De verkiezingscampagne is steeds meer een ‘mediagebeuren’ geworden met heel veel verkiezingsretoriek.
Oude campagnetechnieken, zoals spreekbeurten, huisbezoek, uitdelen van flyers blijven weliswaar bestaan, het is echter steeds belangrijker geworden de kiezers via de media (en dan vooral de televisie) aan te spreken. Hierbij tracht men ook de grote groep van (zwevende) kiezers te bereiken om een partijkeuze te maken. Ook trachten de kandidaten meer en meer het direct contact met de kiezers te zoeken door middel van huisbezoek en en andere op de individuele kiezer gerichte acties.
Vanwege de veelheid aan politieke partijen en ook de veelheid aan propaganda is de kiezer ‘zelfstandiger’ geworden. Dat merken wij zeer zeker bij de jongeren, de first voters en de grote groep ‘zwevende’ kiezers.
De kiezer bepaalt als het ware per verkiezing zijn eigen voorkeur. Nieuwe eenduidige verklarende modellen voor het stemgedrag zijn nog niet gevonden. De kiezer lijkt zich te laten leiden door een veelheid van factoren waaraan hij een verschillend gewicht toekent. Uit diverse onderzoeken is gebleken dat met name beginselen van een partij en haar verkiezingsprogramma (bestrijding corruptie, criminaliteit, veiligheid etc.) eveneens een belangriijke rol speelt bij de stemkeuze van de kiezer. De persoon van de lijsttrekker (de kandidaten), de grootte van de partij en de gevoerde campagne blijken ook van belang te zijn, alsmede de resultaten van het gevoerde beleid.
Hoewel deze factoren in een bepaalde mate een verklaring geven voor het stemgedrag van de kiezer, maken zij de uitslag van de verkiezingen niet voorspelbaar. Dit gevoegd bij het relatief grote aantal kiezers dat vlak pas voor de verkiezingen zijn keuze maakt -volgens de reeds gehouden peilingen ‘zweeft’ nog een zeer groot aantal- zorgt ervoor dat er daadwerkelijk sprake is van een verkiezingsstrijd.
De veranderingen in de politieke cultuur onder andere de acceptatie of non acceptatie van ‘overloperij’, ‘politieke prostitutie’, verdeel- en heerspolitiek, sinds jaar en dag etnische politiekvoering, de sterke verjonging die is opgetreden en grote personeelswisseling (kandidaten), maakt de verkiezingsstrijd kleurrijker en beïnvloed zeer zeker het kiezersgedrag
Het functioneren van de politieke partijen is aan grote kritiek onderhevig. Veel bezwaren worden ingebracht tegen de wijze waarop partijen hun representatiefunctie vervullen. Veelvuldig hoort men de klacht van bevolkingsgroepen en individuele burgers dat hun specifieke wensen en verlangens niet behartigd worden door volksvertegenwoordigers.
Dat volksvertegenwoordigers niet meer de belangen behartigen van hun electoraat, maar louter die van zichzelf en hun partijmensen. Zij zetten zich niet in voor staatkundige, bestuurlijke en staatsrechtelijke vernieuwingen en verbeteringen. Hierbij wordt verwezen naar het met spoed en met voortvarendheid bij wet regelen van de salarissen en privileges van DNA-leden, ex-DNA-leden en ex-ministers. Het weigeren om de Anti-corruptiewet goed te keuren en corruptelingen in het overheidsapparaat te doen vervolgen en berechten.
Leendert Doerga