Wanneer een blik geworpen wordt op de positie van De Nationale Assemblee (DNA) binnen het hybride (gemengd) regeerstel, dat vanaf 1988 feitelijk wordt toegepast, dan constateer ik dat in de praktijk er weinig van te zien is, dat DNA het hoogste orgaan van de Staat is. De Nationale Assemblee moet het Surinaamse volk representeren. De leden van dit hoge orgaan, worden middels algemene, vrije en geheime verkiezingen rechtstreeks gekozen, nadat een politieke organisatie (partij of combinatie van partijen) hen op respectievelijke kandidatenlijsten geplaatst hebben.
De representativiteit van DNA-leden, komt onder andere vanwege het hybride karakter van ons regeerstelsel in vele gevallen niet tot uiting. Het ligt voor een belangrijk deel aan DNA zelf, waarom de door de grondwettelijk bepaalde positie, niet of weinig tot uiting komt. In feite mag de regering geen uitvoeringshandeling plegen buiten het door DNA goedgekeurde regeringsbeleid dat gekoppeld is aan een begroting.
Omdat de president deels executieve bevoegdheid heeft volgens artikel 99 van de Grondwet, is het voorgekomen dat hij middels een presidentieel besluit ontwikkelingsactiviteiten buiten het door DNA goedgekeurde beleid, kan doen uitvoeren. Ook door buitenlandse entrepreneurs c.q. multinationals. Dit is een van de consequenties van het hybride stelsel dat vreemd is aan de politieke ontwikkeling op het gebied van het stelsel in Suriname. In de periode van de koloniale staten (1866-1937), de Staten van Suriname (1937-1975), het parlement (1975-1987), was het parlementaire stelsel, het regeerstelsel in Suriname. Dit impliceert dat het parlementaire stelsel van 1866-1987 gefungeerd heeft.
Het parlementaire stelsel
In een zuiver parlementair stelsel bestaat een president of koning als staatshoofd, terwijl de premier als regeringsleider optreedt. Er bestaat geen machtsconcentratie bij een persoon/ambt. Verder zijn de ministers hoofdelijk aansprakelijk en verantwoordelijk voor het aan hen toevertrouwde beleidsdomein of ministerie. De ministers zijn verantwoording verschuldigd aan hoogste orgaan van Staat, het parlement/DNA. Dit orgaan kan middels een motie van wantrouwen een minister of het hele kabinet naar huis sturen, indien er bijvoorbeeld slecht, corruptief beleid wordt gevoerd. De portefeuille wordt dan ter beschikking gesteld van de president.
De president/het staatshoofd benoemt daarna een informateur, die gaat onderzoeken of er genoeg basis bestaat om een nieuw kabinet samen te stellen. Als hij daarin slaagt, wordt een formateur aangesteld om een nieuw kabinet dat op een meerderheid berust, samen te stellen. Indien er geen basis bestaat voor een nieuw kabinet, worden er vervroegde verkiezingen uitgeschreven. Tot dan zullen de demissionaire ministers strikt bezig zijn de lopende zaken af te handelen. Het parlementaire stelsel biedt meer mogelijkheden voor checks and balances binnen het landsbestuur.
Suriname met een multi-etnische, culturele, linguale samenstelling is beter gediend bij een zuiver parlementair stelsel. Zie bijvoorbeeld Trinidad en Tobago, Jamaica, Barbados etc. Ik heb eerder in diverse gepubliceerde artikelen over ons regeerstelsel aangegeven, dat het huidige hybride regeerstelsel in feite als failliet verklaard kan worden. De Grondwet van 1987, laatstelijk partieel gewijzigd in 1992, voldoet niet aan de democratische aspiraties van velen in de republiek. Ik vind dat er te veel machtsconcentratie ligt bij het orgaan/ambt van president. De president is regeringsleider, staatshoofd, voorzitter van de Staatsraad en van de Veiligheidsraad. Naast deze algemene bepalingen, voert de president het opperbevel der strijdkrachten.
Deze machtsconcentratie past eerder in een totalitaire staat of binnen een pseudodemocratie. Het is zeer opvallend en jammerlijk, dat er tot op heden geen Memorie van Toelichting bestaat op de Grondwet. Iedereen kan er een eigen interpretatie van diverse artikelen op na houden. Deze situatie is mijns inziens niet langer wenselijk. Ik heb in een artikel op Starnieuws de dato 20 maart 2014 met als kop ‘Open brief aan alle politieke partijen’ een oplossing aangedragen voor deze naar mijn mening niet langer gewenste toestand. Ik refereer gaarne aan dit artikel op Starnieuws (archief).
Het is echter van belang dat de politieke partijen publiekelijk hun visie kenbaar maken over ons regeerstelsel. Het experiment met huidige hybride regeerstelsel of politieke systeem is voor wat mij betreft reeds lang mislukt. Als opiniemaker acht ik het mijn plicht steeds te wijzen op achterhaalde ontwikkelingsconcepties op diverse maatschappelijke ontwikkelingen en of aspecten en mede daardoor de discussie in gang te brengen.
Bert Eersteling