“Ik heb het meegemaakt, het is niet op mijn geweten want ik heb het niet gedaan”, zegt de getuige Birendresingh Jankipersadsingh over de Decembermoorden. Het blijft pijnlijk want elke dood is een te veel, zegt hij. Wat zich op 8 december 1982 heeft voorgedaan is triest en het mag nooit meer gebeuren in Suriname.
De 8-decembermoorden ga je niet kunnen vergeten, het zal je altijd blijven volgen. “Ik heb het losgelaten”, zegt Jankipersadsingh. Het is nu al 40 jaar geleden dat de mannen zijn vermoord. Hij laat het nu in handen van de Almachtige en de rechterlijke macht om het eindoordeel te geven.
De grimmige situatie op 8 december 1982 in Fort Zeelandia begon al om negen uur ‘s morgens en duurde tot drie uur in de nacht op 9 december 1982, vertelt Jankipersadsingh. Hij heeft de schoten gehoord die zijn afgevuurd op de mannen en hij heeft ook de lijken gezien. “Ze lagen daar. Je liep langs en zag ze daar liggen. Meer kan je niet doen”, zegt hij als hij eraan denkt.
Jankipersadsingh heeft de schoten gehoord van het vuurpeloton. “Al ben je in een andere ruimte, je bent daar”, zegt hij. Hij heeft ten tijde van de moorden gediend als verbindingsman, de man die de telefoonradio bediende.
Tijdens de gerechtelijke plaatsopneming op 29 november, ook wel een descente genoemd, heeft hij aangewezen en verteld waar de mannen die zijn vermoord, gevangen werden gehouden en vanwaar de schoten kwamen. Hij heeft in bijzijn van de verdachte Desi Bouterse aan de rechters verteld hoe de zaken eraan toe zijn gegaan. “Hij heeft gehoord wat ik heb gezegd, niet dat ik daar aan het liegen was”, zegt Jankipersadsingh.
40 jaar
Het is vandaag precies 40 jaar geleden dat vijftien mannen (journalisten, advocaten, universiteitsdocenten, militairen, vakbondsleider, oud-ministers, oud-parlementslid, radio-omroeper, ondernemers en zelfs de vicepresident van de FIFA) door de militaire leiding zijn gemarteld en op Bastion Veere in Fort Zeelandia zijn doodgeschoten. De legerleiders zei in een verklaring dat de mannen op de vlucht waren doodgeschoten. Deze verklaring werd al vanaf toen in twijfel getrokken.
Verdachte Bouterse zei dat hij ten tijde van de moorden niet in het fort aanwezig was, maar de Krijgsraad oordeelde anders. Op 29 november 2019 werd hij tot 20 jaar cel veroordeeld. De Krijgsraad stelde in het vonnis dat bewezen is dat Bouterse in Fort Zeelandia was ten tijde van de moorden. Er werd door de Krijgsraad geen gevangenneming gelast. Op de dag van de uitspraak was Bouterse als president op uitnodiging van president Xi Jinping op staatsbezoek in China.
Inmiddels loopt het hoger beroep in het Decemberstrafproces, dat op 30 november 2007 begon. Op 29 november, dit jaar, tijdens de gerechtelijke plaatsopneming, was het de eerste keer dat de verdachte Bouterse zelf aanwezig was in Fort Zeelandia. Veel heeft hij niet kunnen vertellen over de dag, 40 jaar terug, omdat hij zich veel niet kon heugen of herinneren.
Naast Bouterse waren ook de verdachten Iwan Dijksteel, Stephanus Dendoe en Ernst Gefferie waren aanwezig. Verdachte Benny Brondenstein was vanwege gezondheidsredenen afwezig.
De vijftien slachtoffers
– John Baboeram (36), advocaat
– Bram Behr (31), journalist verbonden aan het communistisch weekblad Mokro
– Cyrill Daal (46), voorzitter van de Moederbond
– Kenneth Gonçalves (42), advocaat en deken van de Surinaamse Orde van Advocaten
– Eddy Hoost (48), advocaat
– André Kamperveen (58), ondernemer, oprichter en eigenaar van Radio ABC, voormalig minister van Jeugdzaken, Sport en Cultuur en vicepresident van de FIFA
– Gerard Leckie (39), psycholoog en decaan van de Economische Faculteit van de Universiteit van Suriname
– Sugrim Oemrawsingh (42), wis- en natuurkundige en voormalig VHP-parlementslid
– Lesley Rahman (28), journalist verbonden aan de Ware Tijd
– Surendre Rambocus (29), luitenant die de leiding had van de couppoging van maart 1982 tegen Bouterse en in november 1982 door de Krijgsraad was veroordeeld tot 12 jaar gevangenisstraf
– Harold Riedewald (49), advocaat
– Jiwansingh Sheombar (25), militair
– Jozef Slagveer (42), journalist en directeur van nieuwsagentschap Informa
– Robby Sohansingh (37), ondernemer
– Frank Wijngaarde (43), journalist en radio-omroeper werkzaam bij Radio ABC
Vakbondsleider Fred Derby was de enige overlevende. Hij deed op 8 december 2000 verslag van zijn ervaringen waarin hij aangaf dat Bouterse hem had gezegd dat hij moest blijven leven om voor kalmte te zorgen bij de toen ‘opstandige’ vakbonden in het land.
