De politieke toekomst van Jacob Zuma staat onder grote druk. De president van Zuid-Afrika kreeg donderdag te horen dat hij de grondwet heeft geschonden en de renovatie van zijn privéresidentie deels uit eigen zak moet betalen. De oppositie liet direct daarop weten een procedure te beginnen om Zuma af te zetten.
De hoogste juridische instantie in Zuid-Afrika, het Grondwettelijk Hof, kwam met een uitvoerig en voor Zuma vernederend oordeel. Het betrof de zogeheten zaak-Nkandla. Hierbij gaat het om het verblijf in Zuma’s geboortestreek, waar de president voor ruim 20 miljoen euro aan verbouwingen liet uitvoeren.
Terugbetalen
De ‘Public Prosecutor’ in Zuid-Afrika, het kantoor van de Nationale Ombudsman in het land, oordeelde eerder dat Zuma ten onrechte de renovatiekosten had laten betalen door de overheid. Volgens ombudsvrouw Thuli Madonsela had Zuma op een ‘oneerlijke manier’ van de verbouwing geprofiteerd. Zij riep op tot betaling.
Daarop poogde Zuma zijn naam te zuiveren. Twee door de regering uitgevoerde onderzoeken concludeerden dat hem geen blaam trof. De kritiek hield aan. Daarop liet de Zuid-Afrikaanse president weten een deel van de kosten te willen terugbetalen, maar ‘niet te weten’ om welk deel het precies ging.
Daarover is nu duidelijkheid gekomen met de uitspraak door het Grondwettelijk Hof, in een zaak die was aangespannen door de oppositiepartijen DA en EFF. Zuma moet dat deel van de verbouwing, dat niets te maken heeft met de veiligheid van het complex, voor eigen rekening nemen. Daarbij gaat het om zaken als een kippenren, een amfitheater en een groot zwembad.
Politieke gevolgen
Maar veel belangrijker dan deze praktische uitspraak van het Hof zijn de mogelijk politieke gevolgen voor Zuma. De president, wiens tweede en laatste termijn tot 2019 loopt, is de afgelopen twee jaar in steeds grotere problemen gekomen. De grote vraag nu is of zijn partij, het ANC, hem zal blijven steunen.
De oppositiepartijen DA en EFF willen dat Zuma vertrekt. Maar voor een afzettingsprocedure is de toestemming nodig van een meerderheid in het parlement, en dus medewerking van Zuma’s ANC. De regeringspartij is over de positie van haar leider steeds meer verdeeld, al bleef zij tot voor kort in het openbaar zeggen dat een voortijdig vertrek van Zuma niet aan de orde is.
In een eerste reactie op de uitspraak van het Hof liet het ANC weten het unanieme oordeel te ‘respecteren’. De partij spreekt over ‘de ernstige aard’ van het oordeel, dat zij nader wenst te bestuderen. Nergens in de korte officiĂ«le verklaring is ook maar Ă©Ă©n woord voor steun aan Zuma te vinden.
‘Zuma Must Fall’
Onlangs kwam de president in opspraak door zijn vermeend tĂ© nauwe banden met de gebroeders Gupta, drie van oorsprong Indiase zakenlieden. De kritiek op Zuma paste in de reeks beschuldigingen die aan het adres van de president zijn geuit, en die inmiddels worden samengevat in de term ‘Zuma Must Fall’, Zuma moet aftreden. Ook bij de zaak-Gupta liet een hoge ANC’er weten dat niemand in de partij onaantastbaar is.
De uitspraak van het Grondwettelijk Hof zal de kritiek op Zuma binnen zijn eigen partij enkel versterken. Dat kan voor de president pijnlijk uitpakken. Maar voor Zuid-Afrika is het winst dat de hoogste gerechtelijke instantie de hoogste politieke leider zo hard durft aan te pakken. De onafhankelijkheid van de juridische macht, die tot op hoogte ook tijdens de apartheid al gold, blijft een van Zuid-Afrika grootste democratische verworvenheden.
De Volkskrant
