Het applaus klinkt lang en verbeten als CDU-kandidaat Armin Laschet zondagavond (lokale tijd) het podium betreedt. Onder zijn leiding haalde de partij van scheidend kanselier Angela Merkel een historisch slecht resultaat. De CDU/CSU zakte van 33 procent in 2017 naar 24 procent nu.
| ADVERTENTIE |
  |
Bovendien haalde de SPD bijna 26 procent en streefde zo de CDU/CSU voorbij. Maar Laschet toont zich strijdbaar en kiest de vlucht naar voren. Hij lijkt vastbesloten de volgende kanselier te worden: “We zullen alles op alles zetten om een door ons aangevoerde regering te vormen.”
De winnaar van zondag is daarentegen Olaf Scholz en zijn SPD. Na vier verloren Bondsdagverkiezingen belandden de sociaal-democraten dit jaar op de eerste plaats. De uitslag is wat Scholz betreft ondubbelzinnig. In het Willy-Brandt-Huis in Berlijn zegt hij kort na de eerste prognoses: “De burgers willen dat de volgende kanselier Olaf Scholz heet.”
Zo is de strijd tussen CDU/CSU en SPD ook na de verkiezingsdag nog niet beslecht. De aanloop naar de Bondsdagverkiezingen was tumultueus; na aanvankelijk enthousiasme voor lijsttrekker Annalena Baerbock van de Groenen leek een zege voor CDU’er Laschet deze zomer wekenlang zo goed als zeker. Maar de afgelopen weken kwam de SPD langszij, en de soms harde verkiezingsstrijd spitste zich toe op de twee coalitiepartners in de huidige regering-Merkel.
Vanochtend vergaderen de besturen van de CDU en de CSU in Berlijn en München. Uit beide partijen klonk kritiek op Armin Laschet en zijn onwil om zijn verlies in te zien. Minister-president van Saksen Michael Kretschmer (CDU) noemde het verlies een ‘aardbeving’ en vond het geenszins voor de hand liggen dat Laschet het voortouw in de formatie neemt.
Voor Laschet is het het kanselierschap of niets: met het zware verlies op zijn naam kan hij niet terugkeren naar zijn post als minister-president van Noordrijn-Westfalen, en evenmin overtuigen als oppositieleider in Berlijn.
De SPD van Olaf Scholz, minister van Financiën in de huidige regering-Merkel, stond in het voorjaar nog rond vijftien procent in de peilingen. Mede door miskleunen van de concurrentie wist de partij op te klimmen tot de eerste plaats, ook al verklaart de SPD het eigen succes door het programma, dat klassiek sociaal-democratische thema’s als degelijke lonen en pensioenen aankaart.
Een mogelijk belangrijker ingrediënt nog voor het succes van de SPD is Scholz’ uitstraling van betrouwbare manager die zorgen bij burgers over grote veranderingen kan wegnemen, net als Merkel de afgelopen zestien jaar kon.
Het verlies van Laschet en zijn CDU valt te verklaren door de zwalkende campagne van de christen-democraten. In de zestien jaar waarin Merkel de scepter zwaaide, hoefde de partij vrijwel nooit een programmatische koers te kiezen. Die bepaalde Merkel naar eigen inzicht. Nu manifesteerde de CDU zich in het voorjaar vooral als groen, in de nazomer als gematigd conservatief, en richtte de partij de laatste weken vooral de pijlen op de SPD die een links ‘gevaar’ zou vormen voor het land.
Kleine partijen
Als Laschet aanspraak blijft maken op het kanselierschap krijgen de twee beoogde coalitiepartijen, de liberale FDP en de Groenen, veel macht. De Groenen haalden 15 procent, een teleurstellend resultaat voor de partij die in april nog de kanselier leek te kunnen leveren. De FDP komt uit op 12 procent.
De twee best denkbare coalities bestaan uit FDP en de Groenen samen met de SPD, een zogenaamde ‘stoplicht-coalitie’ of, als Laschet zijn bluf waarmaakt, uit FDP, Groenen en CDU/CSU. FDP-voorzitter Christian Lindner en Groenen-voorzitter Robert Habeck zinspeelden er beide op dat ze eerst met elkaar zouden kunnen onderhandelen om dan samen te beslissen of de SPD of de CDU/CSU de beste coalitiepartner zou zijn.
FDP’er Lindner benadrukte dat de Duitse kiezer, tegen de Europese trends in, voor middenpartijen koos en niet naar de politieke flanken is uitgeweken. De socialistische Die Linke verloor flink en behaalde 4,9 procent, net onder de kiesdrempel. De rechtspopulistische AfD vond opnieuw veel aanhang in de voormalige DDR-deelstaten maar verloor toch 2 procentpunt. In de Bondsdag zal de partij met 10 procent vertegenwoordigd zijn.
Tot frustratie van veel AfD’ers moest hun verkiezingsfeest plaatsvinden in een trouwzaal boven een dierenwinkel in een Berlijnse buitenwijk, omdat vrijwel niemand ze een zaal wilde verhuren.
NRC
