Waw, waar gaat de tijd. Het is alweer december. De traditionele bedrijvigheid van de feestdagen, aangezien kerst- en oudejaarsdag de hoogtepunten van deze maand zijn, komen we langzaamaan opgang. Grote schoonmaak, frisse gordijnen, kerst versierselen, kerstdiners en vooral overal feest. Dat we dan ff snel stilstaan bij goede voornemens en goed zijn voor elkaar, is net als met die feestelijkheden iets van voorbijgaande aard. In het nieuwe jaar gaan we terug naar de orde van de dag. Als dan weer december nadert zullen we, of ook niet, evalueren hoe het jaar is gegaan en weer zo’n goede voornemenslijst opmaken. Toch staan er nog genoeg onder ons stil bij de diepere betekenis van kerst. Mijn zoektocht bracht me op UBUNTU (O-Buun-Too).
Het woord stamt uit het Zuid-Afrikaans en betekent vrij vertaald uit het Zulu: “Human Kindness” of “Humanity towards Others”. Vooral de filosofie erachter, welke inhoud het geloof in de universele verbondenheid van allen, liet me niet meer los. In Zuid-Afrika is de filosofie uitgegroeid tot een ideologie gebaseerd op ethiek, normen en waarden welke vooral in de tachtig en negentig van de vorige eeuw werd gepropageerd. In die periode vond de transformatie plaats van de Afrikaanse minderheidspositie naar een volkseenheid.
In 2006 werd aan Nelson Mandela gevraagd een definitie van het woord te geven, waarbij hij kortweg aangaf: “I am, because U are” (Ik ben/besta, omdat wij zijn/bestaan). Iemand kan alleen bestaan door anderen. De affirmatie hier is het herkennen van menselijkheid, acceptatie dwars door alle verschillen heen, creëren en aanvullen, één worden. Jezelf in de ander herkennen. Menselijkheid is een kwaliteit die we aan elkaar verschuldigd zijn. Zo ontstaan leefgemeenschappen waar spontaniteit, respect, warmte, normen en waarden hoog in het vaandel staan. “Hoe zou je anders ooit een kopje suiker bij je buren durven vragen?”, legt Mandela uit. Het geloof dat je vormloos wordt geboren als klei en dat de gemeenschap de taak heeft om je te vormen. Ervaring, sociale controle, corrigerende acties etc. zorgen er uiteindelijk voor dat je gekneed wordt tot de beste persoon die je kan zijn. Natuurlijk is niet alle klei hetzelfde, en is niet alle gereedschap toereikend. Maar aan het eind heeft elke pot wel nut en een unieke functie. Binnen deze filosofie is iedereen verantwoordelijk voor elkaar. Kinderen worden gezamenlijk opgevoed, senioren zijn ieders verantwoordelijkheid. Je kan niet gelukkig zijn ten koste van of als anderen ongelukkig zijn.
Politiek gezien is de UBUNTU-ideologie/filosofie er één die socialistische aspecten heeft, en de herverdeling van rijkdommen propageert. Zo is het ook voorstaander van herverdeling en liberalisatie binnen de landbouw met als doel falende oogsten te minimaliseren en zich sterk te maken voor gezamenlijke welvaart. In Zimbabwe tenslotte heeft men UBUNTU verklaard met drie stellingen, namelijk:
– Om mens te zijn moet je met respect de menselijkheid naar anderen erkennen en uitvoeren
– Bij de keus tussen rijkdom en de mens, zal het leven/de mens prevaleren
– De koning ontleend zijn status aan de verenigde krachten van zijn onderdanen
Iemand die leeft volgens UBUNTU staat open voor anderen. Is niet bang en voelt zich niet bedreigd door wat de ander heeft of kan, omdat de mate van zelfverzekerdheid grenzeloos is. Is zich ervan bewust dat hij/zij een deel is van een veel groter geheel. Je kan niet mens zijn op jezelf. Je bestaat, omdat de rest bestaat. De mens, het individu, gedijt niet in isolatie.
Bij de uitvaartdienst van Nelson Mandela heeft president Barak Obama het pakkend gezegd: “Er is in Afrika een woord – UBUNTU – dat woord is het grootste geschenk dat Mandela achterlaat voor de wereld”.
Er is nog zoveel dat gezegd kan worden over dit unieke woord. De video waarin Mandela deze filosofie deelt met de wereld is zelfs gebruikt bij de launch van UBUNTU Linux, een OSP (open system platform) besturingssysteem voor desktop PC’s, laptops, servers, tablets en smartphones. Dat zelfs de moderne technologie gebruik maakt van het UBUNTU-principe is hiermee nogmaals benadrukt.
Ik ben er zelf stil van. Als we wereldwijd kerst en oudjaar vieren en met z’n allen in die feestgekte losbarsten, sta dan ook even stil bij allen die niet zo fortuinlijk zijn als wij. Die om welke reden dan ook geen feest vieren. Geen dak boven hun hoofd hebben. Geen voedsel hebben. Geen hoop meer hebben of geloof in menselijkheid. Al diegenen veraf of dichtbij die dagelijks strijd leveren en nooit zullen opgeven te werken aan die onzichtbare verbinding tussen u en mij. Ik wens u allen UBUNTU.
Ernestina Gödeken
PALU
