Afgelopen week heeft het protest tegen de effecten van de economische crisis een hoogtepunt bereikt. Laten we een analyse maken van het protest. Het protest heeft twee dimensies: een humanitaire en een politieke. Suriname verkeert in een economische crisis. Die crisis treft de armste mensen het hardst. Dat is een feit. Ze hebben goede redenen om te klagen en te protesteren. Ik ken veel mensen die lijden onder de crisis en enorm veel moeite hebben om de eindjes aan elkaar te knopen. Het is begrijpelijk dat zij ontevreden zijn en dat ook kenbaar willen maken.
De politieke dimensie heeft te maken met oorzaak en oplossing. Wat is de oorzaak van de economische crisis en wat zijn de oplossingsmogelijkheden? Hoe kom je er uit? Oorzaak en oplossing zijn met elkaar verbonden.
Hier kom je op het verschil tussen integere en niet integere politici. Integere politici baseren zich op feiten. Je hoeft het met elkaar niet eens te zijn over de analyse van de feiten, maar je betwist de feiten niet. Je kunt ook van mening verschillen over de oplossingen.
Sommige mensen doen voorkomen dat de oorzaak van de crisis ligt in het beleid van de regering. Maar de feiten spreken voor zich. De baxietsector in Suriname is afgebouwd. De goudprijzen zijn gedaald met 63 procent in 2012 en olieprijzen met 72 procent in 2014. Dat leidde tot een enorme daling van de overheidsinkomsten. De presentatie van Gillmore Hoefdraad, minister van Financiën, op Adek afgelopen vrijdag geeft de cijfers. Iedere regering, ongeacht de politieke kleur, zou hiermee moeten dealen.
Om nu te doen voorkomen dat corruptie de oorzaak van deze diepe crisis is gewoon mensen voor de gek houden. Ik ontken niet dat er corruptie is. Die is er altijd geweest, in goede en slechte tijden, zowel onder de NDP als onder de Frontregering.
In 2014 had de Surinaamse overheid SRD 3,9 miljard aan inkomsten en gaf ze SRD 5,2 miljard uit, een tekort van SRD 1,3 miljard. In 2016 zijn de inkomsten teruggelopen naar SRD 3,4 miljard en de uitgaven naar SRD 4,7 miljard. Het tekort is hetzelfde gebleven. De grootste uitgaven zijn salarissen voor overheidspersoneel en subsidies (61 procent van alle uitgaven). De grootste inkomsten van de overheid zijn belastingen op inkomen, winst en vermogen en belastingen op goederen zoals benzine.
Als corruptie de oorzaak is, dan is het vervangen van de “corrupte” NDP-regering door de “schone” VHP/NPS-regering de oplossing. Maar is daarmee het tekort van SRD 1,3 miljard verdwenen? Nee toch.
Dus moet je praten over de vraag hoe zorg je dat de overheidsinkomsten omhoog gaan en de uitgaven omlaag. En hier kun je verschillende oplossingen hebben waar je op basis van de feiten een normale discussie over kunt voeren. En dan kun je bepalen of de regering een goede of slechte job doet.
Ondanks alle kritiek op Hoefdraad heeft hij volgens mij tot nu toe toch een goede job gedaan. Dat zeg ik, omdat ik zijn beleid vergelijk met een land als Venezuela die ook met een economische crisis te kampen heeft, maar er niet in geslaagd is om de zaak te stabiliseren. In Suriname is het anders. Dat blijkt uit de feiten. De economie begint voorzichtig aan aan te trekken. De Centrale Bank schrijft in haar persbericht van 28 maart 2017: “Zo koersen onze internationale reserves langzaam maar zeker naar een niveau van USD 400 miljoen, neemt de inflatie af en is er vanaf het tweede kwartaal van 2016 een overschot op de handelsbalans. Dit betekent dat er meer wordt geëxporteerd dan er wordt geïmporteerd. De vooruitzichten voor economische groei zijn voor 2017 gunstiger dan in 2016.”
Als je kijkt naar het saldo van overheidsuitgaven en inkomsten, dan was in december 2016 een tekort van SRD 460 miljoen. In januari 2017 was dit SRD 15 miljoen.
Maar het kan volgens mij beter. De centrale vraag die we ons zouden moeten stellen is: “Hoe zorgen we ervoor dat bij de overheidsuitgaven de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen en hoe zorg je ervoor dat de economie gestimuleerd kan worden, zodat de inkomsten gaan groeien?”
Vooral de eerste vraag is van groot belang met betrekking tot het antwoord op de protesten. En hier kan de regering volgens mij nog een betere job doen. Die vraag moeten de president en de hele regering aan het volk voorleggen: “Hoe zorgen we ervoor dat de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen.” Het publiek moet deze discussie voeren. Welke maatregelen ontzien de armste delen van de bevolking en laten de mensen met hogere inkomens de grootste lasten dragen? Daarover zou nagedacht moeten worden. Treft de benzineprijsverhoging iedereen in gelijke mate? Als dat zo is, hoe zorg je dat de hogere inkomens meer betalen dan de lagere. Zijn er andere maatregelen te bedenken die rijke mensen meer laten betalen om de overheidsinkomsten te verhogen dan arme mensen?
Op de lange termijn zijn de overheidsinkomsten de doorslaggevende factor. Welke maatregelen kunnen genomen worden, maar zijn nog niet genomen, om de economie te stimuleren?
Over deze zaken kun je normaal discussiëren en besluiten nemen en vervolgens effectueren. Maar de protesten van vorige week hebben niet alleen een humanitaire dimensie. Ze hebben een politieke dimensie van manipulatie om politiek gewin.
Als je bij de demonstratie een bord ziet “I am disgusted by my government”, dan weet je dat het niet bedoeld is voor de man van de straat, want die spreekt normaal geen Engels. Het is bedoeld voor het buitenland. Het is bedoeld voor die krachten die Suriname willen destabiliseren.
De regering is democratisch gekozen. Een democratisch gekozen regering stuur je op een democratische manier naar huis. Dat betekent dat pas als de meerderheid van het parlement de regering niet meer steunt, zij weg moet. Als je die regel niet wenst te volgen, dan rest er maar Ă©Ă©n weg om de regering naar huis te sturen: geweld. Je moet een cirkel van geweld forceren: brandstichting of de bestorming van De Nationale assemblee (DNA) en dan hopen dat de regering met geweld reageert en dan een proces van actie en tegenreactie volgt. Er zijn krachten in Suriname aan het werk die de terechte frustratie over de economische crisis willen gebruiken om het voorzichtige herstel dat nu plaatsvindt te saboteren en de zaak op de spits willen drijven.
Dat proces hebben we eerder gehad in de geschiedenis van Suriname. Het heeft ons geleerd dat het alleen maar verliezers oplevert. Daarom is het van belang dat mensen met elkaar in gesprek raken in plaats van tegen elkaar te praten. En die discussie kan gaan over de vraag: “Hoe dragen de sterkste schouders de zwaarste lasten.”
Sandew Hira
