Suriname staat op een kruispunt in haar geschiedenis. Dit weekend is waarschijnlijk het belangrijkste weekend in de moderne geschiedenis van Suriname. Vandaag houdt president Desi Bouterse een speech waarin hij zijn lijn ontvouwt voor de toekomst. Morgen is de vijfde gedenkwandeling langs het Pad van Verzoening van het Comité Slachtoffers en Nabestaanden van Politiek geweld en zondag is de eerste 8-decemberherdenking na het vonnis.
| ADVERTENTIE |
  |
Het vonnis tegen Bouterse heeft begrijpelijkerwijs de polarisatie in de Surinaamse gemeenschap tot een nieuw hoogtepunt gebracht. In eerdere bijdragen heb ik beargumenteerd dat het proces een politiek proces is en het vonnis een politiek vonnis is. Nu het vonnis er is, is er een nieuw politiek momentum ontstaan dat gekenmerkt wordt door twee elementen.
Ten eerste, binnen de oppositie en de 8-decemberbeweging zijn er twee stromingen ontstaan. Een radicale stroming die het vonnis ziet als een volgende stap in de confrontatie met de NDP en die volgende stap ook wil zetten door te eisen dat Bouterse opgesloten wordt. Een tweede stroming is realistisch en begrijpt dat die eis zal leiden tot geweld, omdat de gewapende macht aan de zijde is van Bouterse en opsluiting alleen mogelijk is met externe militaire interventie. Het vonnis is voor de realisten een beginpunt voor een nieuw proces van heling en verzoening.
Ten tweede, binnen de NDP heb je ook twee stromingen. Ook hier is een radicale stroming die het vonnis ziet als een manier om de partij klaar te maken voor de volgende confrontatie met de tegenpartij: mobiliseren voor de verkiezingen in de hoop dat er een massale overwinning komt en daarmee de oppositie uitgeschakeld wordt. En ook hier zijn er mensen in de NDP die op lange termijn denken en de vraag stellen: hoe zorg je dat een diep gespleten samenleving weer tot een eenheid in verscheidenheid kan worden gesmeed.
Het vonnis heeft meer dan ooit duidelijk gemaakt dat Suriname op een kruispunt staat: of een verdere polarisatie of een startpunt voor de-escalatie en naar verzoening en heling. De leiders van de NDP, de oppositie in De Nationale Assemblee (DNA) en maatschappelijk sleutelfiguren moeten die keuze maken.
Ik ben de afgelopen jaren intensief betrokken geweest bij het proces van waarheidsvinding, dialoog en verzoening. Dat is een ongelooflijk moeilijk proces. Ik wil mijn ideeën delen en ter discussie stellen over hoe om te gaan met dit historisch moment. Ik hoop op een diepgaande discussie met voor- en tegenargumenten.
In het programma Tijd voor de Waarheid van Radio Mart in Amsterdam had ik een gesprek met Glenn Codfried en Gideo Everduin waarin ik deze ideeën heb ontvouwd. De uitzending is te beluisteren via: https://www.salto.nl/player/radio-mart/2GRTs3SwuQGgaw8SmAyiY4/. Je krijgt dan alle afleveringen van Radio Mart van 5 december van 00.00-11.00 uur. Aflevering 10 bevat de uitzending van 09.00-10.00 uur en aflevering 11 van 10.00-11.00 uur. Mijn presentatie begint in aflevering 10 om 09.13 uur.
Mijn voorstel bestaat uit vier punten
1. Het vonnis is uitgesproken. Accepteer de uitspraak door af te zien van verzet en hoger beroep. Laat de rechtszaak nu definitief rusten. Alle juridische discussie komt daarmee ten einde en is het woord aan de politiek.
2. Het parlement en de regering roepen de Amnestiewet in, die nog steeds geldig is. In de tweede Amnestiewet van Venetiaan is uitgelegd wat er gebeuren moet na een vonnis. Venetiaan schreef in Artikel 3.1.a stelt: “Indien personen veroordeeld zijn tot straf, de bevoegdheid tot uitvoering van die straf vervalt en, voor zover zij zich tot uitvoering van die straf in detentie bevinden, het Openbaar Ministerie, of de rechter die de straf heeft opgelegd, de onmiddellijke invrijheidstelling zal bevelen.”
In de Memorie van Toelichting schrijft president Venetiaan: “Indien de amnestieregel het beoogde doel wil bereiken, is het van essentieel belang, om een duurzame basis te scheppen voor een vertrouwen bij alle betrokken partijen. Hiervoor zal in de eerste plaats vereist zijn, het op gang brengen van een dialoog tussen deze partijen door een buiten de partijen staande instantie. Alhoewel deze weg wellicht langdurig kan zijn lijkt zij onder de huidige omstandigheden de enige praktisch mogelijke.”
Nu het vonnis er is, moet de oppositie kleur bekennen. Wil je je eigen Amnestiewet terzijde schuiven en gaan voor verdere polarisatie of kies je de weg van vrede en verzoening? Dat zal de inzet zijn voor de verkiezingen.
3. Met het in werking stellen van artikel 3 van de Venetiaan-wet is de rechtszaak ten einde en is de status vastgelegd van het vonnis. Voor sommige mensen in de NDP is dat voldoende en is de korte termijn winst binnen. Maar het lange termijn probleem van de gespletenheid van de samenleving is daarmee niet opgelost. Daarom stel ik voor om de signalen die nu gegeven zijn door de andere kant serieus te nemen. De diplomatieke vertegenwoordigers van Frankrijk, Spanje, Nederland, Amerika, Duitsland en het Verenigde Koninkrijk hebben direct na het vonnis een verklaring uitgegeven waarin ze de rechters prijzen. De NDP heeft dat terecht gezien als een inmenging in de binnenlandse aangelegenheden van Suriname.
Maar hun verklaring eindigt met de zin: “The verdict will undoubtedly prove instrumental in helping the nation move towards reconciliation.” (Vertaling: De uitspraak zal ongetwijfeld van belang zijn om de natie op weg te helpen naar verzoening.) Die zin is een aanknopingspunt om niet de confrontatie, maar het gesprek aan te gaan met deze landen. Hoe zouden zij het proces van verzoening kunnen ondersteunen: geld, expertise, politieke steun? Vanuit een radicalisme kun je deze zin niet willen zien, maar het biedt een aanknopingspunt tot de-escalatie in een internationaal klimaat in Latijns-Amerika waarin dezelfde landen zich voorbereiden op confrontatie.
In Bolivia is het westen erin geslaagd om Evo Morales middels een coup af te zetten. In Venezuela is de coup van Juan Guaidó mislukt. Het westen bereidt zich voor op een mogelijke militaire interventie. Amerikanen hebben meerdere malen deze optie op tafel gelegd. Op 3 december heeft de Nederlandse regering de Amerikanen toestemming gegeven om op Curaçao en Aruba militaire oefenfaciliteiten te bouwen die gebruikt kunnen worden voor een militaire aanval op Venezuela. Je kunt eindeloos discussiëren of die zin een fout is en er per gekomen vanwege druk van landen als Spanje die in Venezuela dialoog en verzoening hebben gestimuleerd. Belangrijk is dat dat aanknopingspunt er is.
Daarna kwamen CCK (Comité Christelijke Kerken) en IRIS (Interreligieuze Raad in Suriname) met een verklaring waarin ze ook de rechters prijzen. Bisschop Choennie namens CCK en Jamaluddin namens IRIS eindigen de verklaring met de volgende alinea:“Wij verwijzen ten slotte naar eerdere initiatieven van het CCK en de IRIS om na de rechterlijke uitspraak een proces van verzoening en heling in ons land in te zetten en wij roepen het totale volk van Suriname op om hier oprecht aan mee te werken, opdat wij na 37 jaren in daadwerkelijke vrijheid en harmonie gezamenlijk kunnen werken aan de verdere opbouw van ons land.”
In het verleden heb ik bisschop Choennie scherp bekritiseerd, maar dit initiatief is een belangrijk initiatief dat in deze fase volledige ondersteuning zou moeten krijgen van de hele samenleving. Het biedt een opening om een duurzame oplossing te vinden voor de polarisatie van de afgelopen 40 jaar. Er zijn mensen in de NDP die niets moeten hebben van bisschop Choennie en daarom dit initiatief terzijde zouden willen schuiven vanwege de rol die hij in het verleden heeft gespeeld als exponent van de 8-decemberbeweging. Maar juist vanwege die rol is het van groot belang.
Bisschop Choennie kan net als bisschop Tutu in Zuid-Afrika een historische rol spelen op weg naar verzoening. Laat hij het initiatief nemen tot een breed samengestelde commissie voor waarheidsvinding, dialoog en verzoening en laat de regering dat initiatief ondersteunen, liefst met materiële en morele steun van het buitenland. Dit zal niet gemakkelijk zijn en enkele jaren duren, maar het is een begin van een traject dat een duurzame oplossing biedt.
4. Het Comité Slachtoffers en Nabestaanden van Politiek Geweld heeft een Wet Erkenning Slachtoffers van Politiek Geweld ingediend bij DNA. Daar is tot nu toe niets mee gedaan. Het vonnis heeft nu de noodzaak van die wet blootgelegd. Die wet zou zo spoedig mogelijk in behandeling moeten worden genomen in DNA.
Deze vier punten moet niet afzonderlijke worden gezien, maar in samenhang ter hand moeten worden genomen. Ik roep onze politici op om in DNA het voortouw te nemen om het vonnis te zien als een begin van een duurzame oplossing in plaats van een volgende fase in de polarisatie.
Ik hoop van harte dat dit weekend de mensen met het hoofd en het hart op de juiste plek, de historische stappen kunnen nemen om een nieuwe bladzijde om te slaan in de moderne geschiedenis van Suriname. En iedereen kan dat laten blijken door zaterdag 7 december om 16.00 uur (inloop 15.30 uur) de gedenkwandeling te lopen langs het Pad van Verzoening vanaf het monument van de Binnenlandse Oorlog aan de Waterkant tot naar het Fort Zeelandia.
Sandew Hira
