Heb je gehoord dat het COVID-19-virus zich verspreidt via 5G-netwerken, dat COVID-19-vaccinaties je DNA zullen herschrijven en knoflook de beste remedie is tegen het virus? Zo nee, geen zorgen. Het is fake news. Het virus heeft niet zitten reizen op radiogolven om vervolgens bijna 9.000 positieve COVID-19-testen in Suriname te veroorzaken. COVID-19 heeft zich in veel landen, die geen 5G mobiele netwerken hebben kunnen verspreiden. Er is geen bewijs dat het eten van knoflook mensen heeft beschermd tegen het coronavirus en het is onmogelijk dat de huidige goedgekeurde vaccins het DNA van onze menselijke cellen kunnen veranderen.
Een veel gehoorde stelregel van propaganda is dat als je een leugen vaak genoeg herhaalt, het de waarheid wordt. Dit strekt zich uit tot fake news online. Uit een onderzoek in 2018 bleek dat mensen die herhaaldelijk valse koppen op sociale media zagen, deze als nauwkeuriger beoordelen. Dit was zelfs het geval wanneer de krantenkoppen door factcheckers werden gemarkeerd als betwist. Ander onderzoek heeft aangetoond, dat het herhaaldelijk tegenkomen van valse informatie mensen doet denken dat het minder onethisch is om het te verspreiden (zelfs als ze weten dat het niet waar is, en het niet geloven).
Erger is nog, dat na het zien van verzonnen nieuwsverhalen of fake news, mensen ook valse herinneringen kunnen vormen, vooral als de verhalen aansluiten bij hun overtuigingen, met alle gevolgen van dien voor toekomstige handelingen. Mensen kunnen zelf ook hun eigen verkeerde informatie genereren. Het komt niet allemaal uit externe bronnen. Ze doen het misschien niet met opzet, maar hun eigen vooroordelen kunnen hen op een dwaalspoor brengen. En het probleem wordt groter wanneer ze hun zelf gegenereerde verkeerde informatie met anderen delen.
Als dat niet interessant genoeg klinkt, welkom technologie. Het proces van het creëren en verspreiden van grote hoeveelheden desinformatie kan worden geautomatiseerd en geschaald met behulp van algoritmen. Tekst kan niet alleen door software worden gemaakt om te lijken op een nieuwsbericht, maar afbeeldingen, video’s en zelfs audio kunnen nauwkeurig worden vervalst om echt te lijken. Afbeeldingen die door Photoshop worden aangepast, zijn al jaren een standaardpraktijk. Menselijke gezichten die volledig door AI-algoritmen zijn gemaakt, worden nu vaak gebruikt om nepaccounts te maken.
Deep fake video’s verspreiden zich, vooral in fake news campagnes. Dit kan op termijn een invloed uitoefenen op het vertrouwen van het publiek in alles dat met informatiestromen te maken heeft. Wat gebeurt er als een aanzienlijk deel van de bevolking niets vertrouwt, omdat alles wat belangrijk is geloofwaardig kan worden vervalst? Het zijn niet de eenmalige vervalsingen waar we ons het meest zorgen over moeten maken, het is de manier waarop technologieën een vermenigvuldiger van bedreigingen is.
We moeten de return of investment van fake news zo laag mogelijk houden en ervoor zorgen dat de realiteit impact blijft hebben. Media Literacy Suriname (MLS) buigt zich precies over dit deel van het verhaal rond fake news. MLS is een campagne gericht op Surinamers, die zich wensen te informeren over hoe om te gaan met fake news.
De campagne begon in 2018 met de ondersteuning van de Amerikaanse ambassade in Suriname. Toen werd er een aanvang gemaakt met schoolbezoeken, waarbij leerlingen van de lagere-, mulo- en middelbare scholen vaardigheden werden bijgebracht om over het algemeen wat kritischer om te gaan met informatie.
Vanwege de COVID-19-pandemie, is het minder raadzaam om schoolbezoekjes af te leggen. Vandaar de voorbereiding nu volledig gericht is op een digitale campagne ter bespreking van het voorgaande.
Voorlopig zijn er drie dingen waar jij jezelf in sterk kunt maken. Bij het ontvangen en doornemen van nieuwe informatie, jezelf altijd afvragen:
1. Wie staat achter de informatie?
2. Wat is het bewijs voor de beweringen?
3. Wat zeggen andere bronnen over de informatie en de beweringen?
Voor deelname aan webinars: Laat een e-mailadres achter na het invullen van een online survey: https://forms.gle/oNUDJY8X6KVwatNK6
Kamlesh Ganesh LLB MSc
