Dit is geen openingsvraag van een slechte grap in een bekrompen borrelgezelschap, maar de inleiding van een belangrijk concept dat ik graag wil voorleggen aan het Surinaams publiek. Voordat ik verder ga, het antwoord op de vraag is; beide hebben een grote impact gehad, en blijven een impact hebben, op het presidentschap van Potros (President of the Republic of Suriname) Chan Santokhi en het volk van Suriname (hiertoe reken ik ook de Surinaamse Nederlanders).
De Flotros (First lady of the Republic of Suriname) en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) waren voor de verkiezing geen onderwerp van discussie en maakten geen deel uit van het sociaal contract tussen het volk en het leiderschap van het land. Nergens, op geen podium, in geen enkele huiskamer en aan geen enkele eettafel waren dit onderwerpen van het gesprek dat Surinamers met elkaar voerden. Maar eenmaal in het zadel, kwamen de verrassingen, een voor een, step by step!
Nu, beide beslissingen hebben een grote invloed en impact op het dagelijks leven van de Surinamer. De een meer dan de andere en, ik wil het vooral hebben over de impact van het IMF hebben in dit artikel. Ik heb een voorstel dat ik u allen graag voorleg. Laten we de discussie publiekelijk voeren. Waterdicht is geen een concept, maar verfijning komt met meerdere denkers, zo ook dit concept dat ik u voorleg. (Een andere mag de impact van de Flotros analyseren).
Tien observaties die van belang zijn
Ik ben redelijk eenzaam in het overpeinzen en het operationeel overdenken van het concept dat ik u zal voorhouden. Om dit goed te doen start ik met een aantal observaties:
1. Er is gekozen voor het IMF op basis van een, naar mijn mening, incomplete beleving, en een manco, in het democratisch denken en doen. IMF is naar Suriname gehaald op basis van een pleidooi en onderbouwing van een ‘elite’ clubje adviseurs die het volk niet om zijn mening en stem hebben gevraagd. De groep die het betoog heeft gevoerd bestond grotendeels uit personen die in het buitenland hun geld verdienen en of in valuta salaris ontvangen. Maar het is deze groep die het volk, land en Potros nu hebben opgezadeld met een strop om de nek die dagelijks strakker wordt, alvorens, hopelijk na enige tijd, weer wat losser zal worden. Met andere woorden, de inflatie die door de komst van IMF is ontstaan, en dus door geweldig beleid ingedamd zou moeten worden, zal nog lange tijd eerst pijnlijker worden alvorens te dalen en beter te worden. Completer waren de democratische principes toegepast, wanneer het volk van Suriname, WEL om haar mening, toestemming en stem was gevraagd, en dit middels en een landelijk referendum. Voor het binnenhalen van het IMF zou er een tussentijdse mini-verkiezing moeten plaatsvinden, maar daar was iedereen veel te gemakzuchtig voor.
Dit is niet gebeurd, de smoes is: we hadden geen tijd, er moest snel iets gebeuren, anders zou Suriname niet meer bestaan, men zou beslag leggen, Suriname en Surinamers zouden door aliens worden bestraald en in lucht opgaan, en nog meer van dit soort spookverhalen!
En nu zit iedereen met de gebakken peren. Toen de regering COVID als legitieme reden (act of God) kon gebruiken, om de schuldeisers en het IMF te doen buigen, hebben ze daarvoor niet gekozen. Maar nu COVID werkelijk veel pijn heeft veroorzaakt, er geen licht is aan het einde van de vele Surinaamse tunnels, de huidige coalitie op gespannen voet vruchteloos voortkabbelt, Poetin’s inflatiespook ook Suriname in z’n greep heeft en inflatie hardnekkig hoog en hoger wordt, alle hevige regenval nog meer roet in het Surinaamse moksi alesi strooit, schroomt men niet om God de schuld te geven.
2. Door de uitgebleven van de miljarden euro’s uit de matrassen en sokken van de diaspora clowns, is de werkloosheid van neks naar niks gebleven. Zero buitenlandse investeringen, zero groei, allemaal op basis van mooie verkiezingsretoriek, hocus pocus potentie berekeningen van fresh capital, van de diaspora clowns. Geen een investeerder behalve Badjas Airways (niet jaloers, afgunstig en kleinzielig worden aub), heeft iets van een spektakel laten zien. Fresh capital is samen met Trusted Wings allemaal neergestort voordat maar iets kon opstijgen. Surinamers zijn aangewezen op eigen kunnen en dat vind ik goed.
3. Door de uitgebleven werkgelegenheid is de mooiste kerstwens van de Surinamer de Bazo-kaart, en gewoon een baan bij de overheid. En niemand kan de mensen kwalijk nemen. Suriname kent helaas geen ‘stonki’, uitkering, dus dan maar spookambtenaar worden.
4. De overheid roept en beloofd dat het waterhoofd lek geprikt zou moeten worden en veel ambtenaren zouden moeten afvloeien. Nog mooier zou zijn als de overheid een minderaantrekkelijke werkgever zou kunnen worden. Maar hoe?
5. De SRD is de nationale munt die vooral voor nationalisten geldt. De verstandige Surinamers die houden hun koopkracht of in andere woorden, hun inkomsten/salarissen, liever in US$ of euro’s aan, ook al is de koers van de SRD redelijk stabiel.
6. De Surinaamse matrassen, sokken en bankkluizen, puilen uit van de US$ en de euro’s, volgens de insiders die die kluizen faciliteren. Dus er is GEEN tekort aan valuta, maar juist een overschot aan US$’s en euro’s.
7. Deze US$ en euro’s zitten niet bij de Centrale Bank van Suriname, maar zie observatie 5, hierboven. tje poti CBvS.
8. De US$ en euro’s hebben vooral de vorm van cash en de beleidsmakers willen het graag in girale vorm zien, bij de banken op een rekening en dus ook bij de Centrale Bank van Suriname (CBvS).
9. We weten allemaal dat alle monetaire ellende altijd ontstaat wanneer een wise-guy (een blue collar leider), bijgestaan en gefaciliteerd door Register Accountants, top economen, afgestudeerd aan geweldige buitenlandse Universiteiten (de witteboordencriminelen), een complet in z’n hoofd haalt om de CBvS te gebruiken om geld bij te drukken, monetair te financieren. Dus alle ellende is terug te voeren naar de CBvS en het zogenaamde beleid dat deze bank zou moeten voeren. Maar men wil dit niet erkennen en niet inzien. De Surinaamse struisvogel is met deze observatie geboren.
10. Vooral het elite clubje dat IMF naar Suriname heeft gehaald, zonder het volk te raadplegen, is tegen het voorstel dat ik in dit artikel doe. Dus dat wordt nog een flinke up-hill battle. Want een nieuw idee is vaak heel lastig om te implementeren want de gevestigde orde wil geen vernieuwing. Vaak ingegeven door group-think en als het even kan lange tenen en ego’s. Maar wat wil het Surinaamse volk? Dat lijkt niemand te boeien.
Ik hoor u al denken, wat is dan het voorstel?
Het voorstel om Suriname werkelijk te redden, en nu meteen!
Mijn voorstel is om naast de SRD, de US$ en de euro in te voeren als wettige betaalmiddelen. Hiervoor is niets nodig want dit gebeurt al. Suriname is al grotendeels informeel gedollariseerd en geeuroriseerd. Het is gaande in een bepaalde vorm en middels een omweg. SRD’s worden omgewisseld bij de echte centrale banken, de cambio’s en men houdt het in cash aan. Dus de cash economie wordt zo in stand gehouden en vooral oogluikend gestimuleerd. En de regering, en ook het IMF lijken dit prima te vinden. Op z’n minst opmerkelijk!
Ik pleit ervoor dat het afgelopen moet zijn met het gijzelen van het volk in SRD’s. De SRD is geen nationale munt maar een GIJZEL-MUNT! Het is een munt die het volk dwingt om te ontvangen in wc-papier (SRD) en te proberen te betalen in US$ en euro’s, want alle prijzen in de winkels zijn, doordat Suriname een import-economie is, eigenlijk omgerekend US$ en euro producten en prijzen. Men houdt het volk nog steeds arm en gegijzeld in de SRD, de hele Surinaamse economie is al een gedollariseerde en Euroriseerde (geprijsd in US$ en Euro) economie is. Wie houdt wie voor de gek? De regering houdt u voor de gek, of houdt u uzelf voor de gek?
Terwijl de rijken hun waarde-creatie in euro’s en dollars vastleggen, wordt het gewone volk gedwongen (als gegijzelde) haar inkomsten, haar waarde-creatie, vast te leggen in SRD, wc-papier. En het volk wordt zo gedwongen dagelijks de pijn te dragen die het elite clubje van buitenlandse adviseurs hen heeft opgelegd. Pinaren in je eigen nationalisme, pinaren in je eigen munt, Neks wo setin, maar wo pina!
Er zijn veel tegenkrachten in de samenleving om dit voorstel van US$-euro-risatie tegen te houden en daarom dit artikel. Maar omdat Suriname nu toch een Gas, Oil en Gold, country is en wordt, en dus al veel doet in US$ en euro’s is dit geen nieuwigheid. Suriname is eigenlijk al ge-US$-euro-riseerd land!
Zij die beweren dat het probleem van Suriname juist zit in kapotte instituten, ongedisciplineerd budgetteren en zo nog meer textbook onzin, willen en weigeren de realiteit op dit moment onder ogen te zien. Suriname is een failed-state en broke-state. Het maken en opbouwen gaat nog lang duren en het volk moet nu geholpen worden. Door de huidige monetaire ellende stroomt het land nog meer leeg, brain-drain spike, dus wie gaat al die geweldige nieuwe instituten bemensen voor een SRD-salaris?
Dus, op korte termijn gaan de instituten niet adequaat hersteld worden, en zolang dat het geval is zal de overheidsbegroting en alle andere bij-begrotingen niet sluiten (en dat wist men vóór 1975 al en van 1975 is het tot nu toe niet gelukt wel goed te doen). Suriname heeft niet de checks en balances, zal zeker niet op korte termijn, om alle instituten op orde hebben, zeker de Centrale Bank van Suriname niet. Hoeveel (bank) wetgeving je ook invoert, hoeveel forensische onderzoekers je ook invliegt uit het buitenland, het systeem dat Suriname heet, heeft geen symptoomprobleem maar een systeemprobleem, en dat gaat niet in een decennium veranderen. De wetten zijn in een handomdraai door de wise-guys teruggedraaid, dat hebben we vaak genoeg gezien. En de deskundigen zijn zo opgedonderd.
Hoe dit op te lossen? Neem de verleiding weg voor eens en voor altijd weg. Nu deze regering het kan, doe het. Het afkicken duurt langer. Maar haal eerst de drugs weg bij de junkie. Haal de geldprinter uit het huis van de geldprinter junkie! Geef het monetair beleid in handen van de Centrale Bank van Europa en de Amerikaanse Centrale Bank. Ontjunkie het land, door de huidige macht van de Centrale Bank van Suriname verstandig te marginaliseren. Dan is er een probleem minder, en kan de regering zich beter focussen op het leren afkicken van de junkie!
Dus het voorstel in een rijtje, zoals de Potros zegt, “step by step” uiteengezet:
1. Voer de euro en de US$ in als wettig betaalmiddel naast de SRD. Zo ben je geen verkapte kolonie van alleen de ene of de andere. Je vertoeft in het warm mandje van twee prima gereguleerde munten, waar echte deskundigen weten wat ze doen. Immers, economieën zijn nu wereldwijd verweven met elkaar, de vlinder in het bos van Oekraïne heeft een direct effect op de Grietjebie in Suriname. De wereld is nu meer verweven dan ooit tevoren. Dus ook het monetair beleid van kleine landen als van Surinaamse is verweven met de rest van de wereld. Zo meteen, met het floreren van de Gas en Oil industrie naast het goud, zal Suriname alleen nog meer verweven raken. Dus nog meer reden om de US$ en de euro in te voeren als wettige betaalmunten. Het getuigt juist voor vooruitziendheid om dit te doen. Want nu en vooral straks is alle de US$ en de euro in Suriname.
Verlos de gegijzelde Surinamers van de waardeloosheid van de SRD. Biedt ze oprecht als regering de vrijheid om zelf te kiezen welke munt voor hen belangrijk is. Hiervoor hoeft geen afspraak gemaakt te worden met de EU of de USA. Er is ook geen extra geld nodig uit deze twee ‘landen’ want zoals ik eerder bij observatie 2 aangaf, er zijn genoeg cash dollars en euro’s in Suriname, alleen niet bij de Centrale Bank van Suriname.
2. Laat het volk zelf bepalen in welke valuta ze betaalt wil worden, keuze uit US$, euro en SRD. Zo kunnen de cash en euro-dollars vrijelijk rouleren in de Suriname met alle voordelen van dien. Banken zullen de cash dollars en euro’s beetje bij beetje aan het loket innemen en giraliseren. Suriname is nu een cash economie en dit kan zo langzaam veranderen.
3. De overheid heft voortaan al haar belastingen in US$ en of euro’s. En je mag ook in cash je belastingen betalen bij de Surinaamse overheid. De overheid ontvangt euro’s en US$ en betaalt in SRD. Briljant en kassa dus voor de overheid, land en volk!
4. De overheid betaalt haar salarissen in SRD’s, dus wie wil dan nog werken voor de overheid als je in de particuliere sector euro’s en US$ kan verdienen? Opgelost dat blijvend groeiende waterhoofd.
5. Geef de Centrale Bank een toezichthoudende functie. De vlieger, dat de Centrale Bank van Suriname een bank is die, net als andere centrale banken in de wereld, een toegewijd beleid uitvoert van inflatiebeteugeling, groei creatie en daarmee de verantwoordelijkheid mede-draagt om te zorgen voor werkgelegenheid, gaat niet op. De CBvS is een tikkende tijdbom voor de stabiliteit van Suriname. De mogelijkheid die de Centrale Bank biedt om de geldprinter aan te zetten is net het filmpje van die aap die een revolver in handen krijgt!
6. Vakbonden, pleit voor bovenstaande, kom werkelijk op voor de belangen van je achterban. Weiger het spel te spelen van de elite, speel je eigen spel. Eis dat er een 1 op 1 koppeling komt met de waarde van het mandje waarin de euro en de US$ zitten, de werkelijke waarde.
7. Nationalisten niet getreurd, laat u gerust uitbetalen/ontvangt u maar uw salaris in SRD’s maar hou aub niet uw buurman of buurvrouw gegijzeld met uw nationalisme. Respecteer hun beslissing want ze respecteren uw armoede in SRD’s.
8. Leg met de invoering van de US$ en euro als wettig betaalmiddel, de macht van de cambio’s aan banden.
Van conventioneel naar lateraal denken en handelen
Bovenstaande, out-of-the box lateraal denken, komt meestal tot stand als CEO’s van bedrijven zich openstellen voor meerdere invalshoeken en zich niet in gebaande paden wensen te laten informeren. Dit is helaas in Suriname, in geval van de Potros, anders gelopen. Gebaande paden, paniek en group-think hebben geregeerd in de eerste uren van deze regering.
We worden gedwongen te begrijpen dat er geen tijd was voor adequaat advies toen de molenstenen van de schulden in de nek van de Potros hing, maar het is nu nog niet laat. De wereld is sinds de komst van het IMF in Suriname drastisch veranderd. We weten dat de olieprijs fors is gestegen en dat Poetin voorlopig niet gaat inbinden, dat Europa en de USA nu de geopolitiek relevantie van het klein landje Suriname zijn gaan inzien, dus dat de olieprijs aantrekkelijk hoog zal blijven en dus een groot voordeel is voor Suriname, in geval van een nieuwe mogelijkheid te onderhandelen met het IMF en de bond-holders/schuldeisers.
We weten ook dat het inflatiespook heel de wereld in haar greep heeft en hoge inflatie de goudprijs kan opdrijven omdat het de ontwaarding wil afdekken door goud te bezitten. De prijs van goud zou ook kunnen stijgen want het is een belangrijke inflatierisico dekking. En dit zien en weten de schuldeisers van Suriname nu ook. Dus tijd om samen met het IMF aan tafel te gaan en de zaak weer opnieuw te kalibreren. Ook tijd om met de bond-holders weer aan tafel te gaan en de positieve scenario’s te gebruiken om ze kalm te houden en net zoveel te beloven aan luchtkastelen als de regering het volk van Suriname belooft. Mensen willen graag geloven, en de regering lijkt goed in beloften doen, doe het dan goed, beloof ook de bond-holders, want ze zien ook wat de potentie is van Suriname.
Het IMF hoeven we nog niet weg te sturen, maar het is tijd dat de regering creatief wordt en vooral beseft dat ze het gewone Surinaamse volk gijzelen in de SRD. Voortaan grote, impact hebbende beslissingen niet alleen nemen, het volk is niet dom, laat hen ook een stem hebben in grote beslissingen. Potros wees werkelijk empathisch, bevrijdt het volk, geef ze de wettelijke mogelijkheid om hun zweet in tranen uit te laten betalen in US$ of euro’s. Andere landen doen dit al, dit is geen nieuw idee.
En als dit nu niet gebeurt, de geldprinter uit het huis van de geld printende junkie voorgoed te verwijderen, het monetair beleid in de handen van de Europese Centrale Bank en de Amerikaanse Centrale Bank te leggen, dan is er een groot risico dat in 2025 dezelfde oude rommel politiek de printer weer aanzet en de junkie weer regeert!
Dr. Ashwin Ramcharan RO
