Waar mensen samen werken ontstaan conflicten. Dat is niet verkeerd of goed. Dat is, en heeft te maken met de complexiteit (ingewikkeldheid) van menselijke relaties. En wanneer samen werken gebeurt in een omgeving waar tegenstrijdige (partij) politieke belangen een leidende rol spelen, er geen gemeenschappelijke visie is, de richting en het doel van de samenwerking niet voor iedereen duidelijk op papier staan, en het ook nog aan bestuurlijke meesterschap ontbreekt, verergert die complexiteit nog meer. Samen werken lukt dan niet meer, laat staan samenwerken.
Dat is nu het geval met het landsbestuur van Suriname. De zaak is compleet vastgelopen en er moet iets gebeuren om samen werken vlot te trekken zodat samenwerken weer kan. Want een samenleving waarin op het nationaal niveau van bestuur, besturing en leiderschap geen samenwerking is, is onveilig voor iedereen. Wanneer die toestand te lang duurt komt de ontwikkeling van die samenleving tot stilstand. De dynamiek van stilstand is de dynamiek van uit elkaar vallen. Een samenleving is behalve een sociale constructie ook een organisch geheel. Wanneer de constructie niet meer werkt sterft het organische en valt het geheel uit elkaar. Net zoals in het stervensproces de orgaanfuncties in ons lichaam stilvallen waarna ons dode lichaam zich ontbindt.
Wat is een dialoog? Een dialoog is een gesprek tussen verschillende mensen, waarin een vrije gedachtenuitwisseling plaatsvindt. Die gedachtenuitwisseling leidt bij deelnemers aan de dialoog tot nieuwe inzichten en betekenissen die zonder dialoog niet hadden kunnen ontstaan. De uitkomst van een dialoog is open, dus niet vooraf bekend. Leiders die door hen gewenste uitkomsten willen, moeten maar gewoon gaan vergaderen met plan en agenda.
Dialoog is geen politiek spelletje, maar een waardevolle en beproefde methode om civiel eigenaarschap van democratie te bevorderen en bestendigen. In woorden van Steven de Waal, “harnessing the disruptive power of citizens”. Een dialoog is geen debat. In een debat ligt de focus op de tegenpartij overtuigen van het eigen gelijk. In een dialoog is er geen tegenpartij, maar een gemeenschappelijk wij met een gemeenschappelijk vraagstuk en de wil voor een gemeenschappelijke aanpak. In een dialoog draait het om evenwicht en de kracht van argumenten.
Door dialoog is het mogelijk om verschillen te overbruggen en onderling begrip te vergroten. Dialoog is verrijkend omdat voor ieders standpunt ruimte is, zodoende kunnen nieuwe inzichten ontstaan. Deelnemers aan een dialoog hebben oog voor wederzijdse belangen, staan open voor iedere oplossing en investeren in de kwaliteit van de onderlinge relaties. In een dialoog worden vooroordelen overboord gegooid en doet men zijn/haar best om door te luisteren samen op een hoger/beter plan te komen. Dialoog voeren vraagt een grote mate van openheid van de deelnemers en intensieve tijdsinvestering; die leiden naar het uiteindelijke resultaat.
Het begeleidingsproces van dialoog – vooral in het bijzonder gecompliceerde situaties zoals nu het geval is in Suriname – vereist minimaal de volgende vaardigheden:
– Luisteren: niet alleen naar de woorden van de ander, maar ook het eigen ‘harnas’ afdoen.
– Respecteren: zie de ander als een geheel mens en een waardevol iemand.
– Opschorten: stel eigen oordelen en meningen uit; neem wel de eigen reactie waar zonder deze direct te uiten.
– Stem geven: laat de woorden spreken die nu nodig zijn, nodig vanuit deelnemers of vanuit de situatie.
De protestdemonstratie van 17 februari jongstleden, was een urgent en een indringend signaal dat de bevolking van Suriname niet (meer) vertrouwt dat de regering-Santokhi het tij kan keren waardoor de neerwaartse spiraal van corruptie, vriendjespolitiek, armoede en (moreel) verval kan stoppen. Helaas verzwakten de publieke en politieke opinie over de zeer ongepaste plunderingen van ondernemingen door/tijdens het demonstratiegewoel, de urgentie en indringendheid van het signaal van de demonstratie.
In eerste instantie wekte de president de indruk meer begaan te zijn met de gedupeerde ondernemers dan met de bevolking die bezwijkt onder zijn beleid en waar de demonstratie om bedoeld was. Zijn aankondiging in dialoog te gaan met verschillende geledingen uit de samenleving moet gezien worden als nuancering van die indruk én als poging om voor zijn regering te redden wat nog te redden is. Er staat veel op het spel.
Maar, voor men serieus aan de slag gaat met een nationale dialoog moet de vraag worden gesteld en beantwoord of het de president is die deze moet begeleiden. Gelet op het presidentschap als instituut, het executief leiderschap van de regering, het leiderschap en voorzitterschap van zijn politieke partij, en zijn leiderschapsstijl die bijdroeg aan de toestand waar Suriname zich nu in bevindt.
Op basis van decennia bestuurservaring met conflicten in grote complexe organisaties, adviseer ik voor de begeleiding van de nationale dialoog serie professionele, onafhankelijke professionals aan te trekken met distantie tot de regering en het parlement, met kennis van en veel praktische ervaring met de materie. Voor nationale dialogen verdienen Surinamers respect en professionaliteit!
Disclaimer: dit artikel is geen acquisitie.
Filia Kramp
